আধাৰৰ আঁৰৰ সত্য: ই নিৰাপদ নেকি?

আধাৰৰ আঁৰৰ সত্য!

কাকলি দাস

আজিকালি চৰকাৰে , বিমুদ্ৰাকৰণ, জি এছ টি ৰূপায়ণ আৰু হঠাৎ লকডাউনৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাৰ পিছত সতৰ্ক হৈ আছে।

কাৰণ, সেইবোৰ আছিল এনে পদক্ষেপ যিবোৰক “মাষ্টাৰষ্ট্ৰ’ক” বুলি প্ৰশংসা কৰা হৈছিল, কিয়নো ৭০ বছৰত তেনেকুৱা একোৱেই হোৱা নাছিল।

আজি আমি চৰকাৰৰ পৰা এইধৰণৰ সঁহাৰি পাইছো: “ইয়াৰ ত্ৰুটি থাকিব পাৰে, ই হয়তো আপোনালোকক অসুবিধা দিব পাৰে, কিন্তু আমি দুঃখিত, ই এই দেশৰ আইন” (চকুৰ মণিত খোঁচ খালেও চকুপানী নুলিয়াব)!

চৰকাৰৰ মেজাজ বেয়া হ’লে আমি আনকি ‘এফআইআৰ’ বা ‘ইউএপিএ’ [Unlawful Activities (Prevention) Act, 1967]ও পাব পাৰো।

আজিকালি আন এটা তথাকথিত “মাষ্টাৰষ্ট্ৰ’ক”, যিটো নিৰীক্ষণৰ আওতাত আছে, সেয়া হ’ল “আধাৰ”।

এসময়ত ইয়াৰ সমালোচক মোদী- মহোদয় এতিয়া প্ৰধানমন্ত্ৰী হোৱাৰ পিছত আধাৰৰ সম্পূৰ্ণ সমৰ্থক।

তেওঁ আধাৰৰ বিষয়ে এসময়ত কোৱা ‘অসম্পূৰ্ণতা’ পাহৰি গ’ল আৰু ‘আধাৰ বিকাশৰ মেৰুদণ্ড’ হৈ পৰিল – যেনে উন্নয়নৰ বাবে আধাৰ, যেনে প্ৰত্যক্ষ সুবিধা হস্তান্তৰৰ বাবে আধাৰ, ইত্যাদি। নিঃসন্দেহে আধাৰ কাৰ্ডৰ আঁৰৰ উদ্দেশ্য ভাল – আধাৰে প্ৰত্যক্ষ নগদ হস্তান্তৰ সক্ষম কৰে, ‘ডুপ্লিকেচন’ ৰোধ কৰে ইত্যাদি।

আধাৰৰ আঁৰৰ সত্য: ই নিৰাপদ নেকি? — এসময়ত ইয়াৰ সমালোচক মোদী- মহোদয় এতিয়া প্ৰধানমন্ত্ৰী হোৱাৰ পিছত আধাৰৰ সম্পূৰ্ণ সমৰ্থক। তেওঁ আধাৰৰ বিষয়ে এসময়ত কোৱা ‘অসম্পূৰ্ণতা’ পাহৰি গ’ল আৰু ‘আধাৰ বিকাশৰ মেৰুদণ্ড’ হৈ পৰিল

কিন্তু এনে এটা বৈপ্লৱিক ধাৰণাত ক্ষেত্ৰত বিশেষজ্ঞসকলৰ মনোযোগো প্ৰয়োজন আৰু উন্নতি কৰাৰো থল আছে। কেৱল উদ্দেশ্যই যথেষ্ট নহয়। এসময়ত পূৰ্ণপ্ৰুফ চিনাক্তকৰণ ব্যৱস্থা বুলি যি আধাৰক গণ্য কৰা হৈছিল, এতিয়া সেই আধাৰত বহুতো সুৰুঙা আছে। আধাৰ সুৰক্ষাক লৈ বিশেষজ্ঞসকলে সতৰ্ক কৰি আহিছে, এতিয়া আনকি চৰকাৰেও স্বীকাৰ কৰাৰ ওচৰ চাপিছে।

২৭ মে’ত ‘পিআইবি’ৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইটত চৰকাৰী জাননী উপস্থাপন কৰা হৈছিল – যিয়ে সকলোকে জোকাৰি গৈছিল। প্ৰথমতে, জাননীখনত লিখা আছে, “আপোনাৰ আধাৰৰ ফটোকপি কোনো সংস্থাৰ লগত শ্বেয়াৰ নকৰিব, কাৰণ ইয়াৰ অপব্যৱহাৰ হ’ব পাৰে। ‘ইউ আই ডি এ আই’ৰ পৰা ‘ইউজাৰ লাইচেন্স’ লাভ কৰা সংস্থাসমূহেহে ব্যক্তিৰ পৰিচয় প্ৰতিষ্ঠাৰ বাবে আধাৰ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিব।”

কিন্তু এতিয়ালৈকে আমাক আধাৰৰ ফটোকপি সকলোৰে সৈতে শ্বেয়াৰ কৰিবলৈ কোৱা হৈছে, যিকোনো সুবিধা লাভ কৰিবলৈ, কিন্তু সেয়া ভুল আছিল। এতিয়া আমি শিকিব লাগিব ক’ত আধাৰ দেখুৱাব নালাগে আৰু ক’ত দেখুৱাব লাগে! কিন্তু ইয়াৰ মাজেৰে আমাক পথ প্ৰদৰ্শন কৰিব পৰা কোনো ধৰণৰ বিস্তৃত তালিকা পোৱা হোৱা নাই।

দ্বিতীয়তে, ই-আধাৰ ডাউনলোড কৰিবলৈ ইণ্টাৰনেট কেফেত ৰাজহুৱা কম্পিউটাৰ ব্যৱহাৰ নকৰিবলৈ প্ৰেছ বিজ্ঞপ্তিত পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে। আৰু যদি কৰা হয়, তেন্তে মানুহে ই-আধাৰৰ ডাউনলোড কৰা সকলো কপি আৰু ‘ব্ৰাউজিং হিষ্ট্ৰী’ ডিলিট কৰিব লাগিব। আধাৰ ব্যৱস্থাই পৰিচয় প্ৰৱঞ্চনা সহজ কৰি তোলে সেই কথা আমাৰ চৰকাৰে মানি ল’ব পৰা নাই। প্ৰৱঞ্চকসকলে উপায় বিচাৰি পাইছে।

তৃতীয়তে, চৰকাৰে আমাক সম্পূৰ্ণ আধাৰ নম্বৰ ব্যৱহাৰ নকৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিয়ে। কেৱল মুখা পিন্ধা আধাৰ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব। এতিয়া এই মুখা পিন্ধা আধাৰ কাৰ্ড কি? আমাৰ , অৰ্থাৎ ৰাইজৰ ‘মাস্কেড আধাৰ’ৰ বিষয়ে আগতে ধাৰণা কম আছিল।

এতিয়া, এই গাইডলাইনে মানুহৰ চকু মুকলি কৰি দিছে – যিটো হাজাৰ হাজাৰ বাতৰি আৰু লেখাই কৰিব নোৱাৰিলে, এই জাননীটোৱে সেইটো লাভ কৰিছে৷ ই একপ্ৰকাৰ এই চৰকাৰৰ দ্বাৰা অপৰাধবোধ গ্ৰহণ কৰা। [ এবাৰ চৰকাৰে (UIDAI) কোৱাৰ দৰে – আধাৰৰ তথ্য সম্পূৰ্ণ সুৰক্ষিত!!]

আধাৰ সম্পৰ্কে চৰকাৰৰ উদ্বিগ্নতা দেখি মানুহে যেতিয়া নিজৰ ‘মৰমৰ চৰকাৰ’খনৰ ওপৰত তথা আধাৰৰ ওপৰত বিশ্বাস হেৰুৱাবলৈ ধৰিলে, তেতিয়া চকু মেল খালে! ভৱিষ্যদ্বাণী কৰা অনুসৰি স্বচ্ছতা আৰু সততাক একাষৰীয়া কৰি ৰখা হৈছিল, আৰু ৪৮ ঘণ্টাৰ ভিতৰত পূৰ্বৰ জাননীখন প্ৰত্যাহাৰ কৰা হৈছিল। আনকি প্ৰত্যাহাৰৰ সময়তো চৰকাৰে একেখিনি পৰামৰ্শ দিছিল যে আধাৰৰ ফটোকপি শ্বেয়াৰ নকৰিব কাৰণ ইয়াক অপব্যৱহাৰ কৰি স্বাভাৱিক বিচক্ষণতা প্ৰয়োগ কৰিব পাৰি। ইফালে নিউজ চেনেলত তৰ্ক-বিতৰ্ক চোৱাত ব্যস্ত হৈ পৰিছে ৰাইজ।

আমোদজনক কথাটো হ’ল এই প্ৰত্যাহাৰৰ জাননীখনে চৰকাৰকো উদঙাই দিলে কাৰণ যদি আধাৰ পূৰ্ণ প্ৰমাণ আছিল তেন্তে ইয়াক কিয় লুকুৱাব লাগে। নিৰাপত্তা বিশেষজ্ঞসকলে আধাৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰক সুৰক্ষিত কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ কথা আঙুলিয়াই দিছিল। অলপ গৱেষণা কৰিলে দেখিব যে বজাৰত আধাৰৰ অপব্যৱহাৰ কৰিছে প্ৰৱঞ্চকসকলে। আপুনি গুগল কৰি ইয়াৰ ওপৰত টন টন লেখা আৱিষ্কাৰ কৰিব পাৰে। ঝাৰখণ্ডৰ বৃত্তি আঁচনি আছিল এক কেলেংকাৰী। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ আঙুলিৰ ছাপ লাভ কৰা হৈছিল আৰু কোনো ধন লাভ কৰা হোৱা নাছিল। কোৱা হৈছিল যে আধাৰ হৈছে ‘Direct Benefit Transfer’ৰ মেৰুদণ্ড, কিন্তু ইয়াৰ অপব্যৱহাৰ হৈছে মুকলিকৈ।

আন এক অপব্যৱহাৰ হৈছে আধাৰ-সক্ষম পেমেণ্ট চিষ্টেম (AEPS)ৰ জৰিয়তে। মেচিনৰ ওপৰত আঙুলি ৰাখক আৰু আপুনি চৰকাৰী সংস্থাৰ পৰা ধন লাভ কৰিব পাৰিব। ইয়াৰ ফলত বেংকৰ পৰা ধন উলিওৱাত সহজ হ’ব৷ কিন্তু মধ্যভোগীয়ে কেলেংকাৰী কৰাৰ সম্ভাৱনা কোনেও ভবা নাছিল। তেওঁলোকে একাধিক লেনদেন প্ৰক্ৰিয়াকৰণ কৰিব পাৰে আৰু আপোনাক কেৱল এটাৰ বাবে ধন দিব পাৰে। গ্ৰামাঞ্চলত সম্ভৱ এই কেলেংকাৰী।

ডাঙৰ কেলেংকাৰী হৈছে ব্যক্তিগত তথ্য বিক্ৰী কৰা আৰু আঙুলিৰ ছাপ ক্ল’ন কৰা। ইয়াৰ ফলত বেংক একাউণ্টত সঞ্চয়ৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে।

যোৱা ৩ বছৰত ১০ কোটি প্ৰৱঞ্চনাৰ ৰিপৰ্ট পোৱা গৈছে (বহু গোচৰ ৰিপৰ্ট কৰা হোৱা নাই); ইয়াৰে অধিকাংশই, ৬.৫ কোটি, ২০২১-২০২২ চনত ৰিপৰ্ট কৰা হৈছে। য’ত গ্ৰাম্য অঞ্চলত আঙুলিৰ ছাপ কপি কৰা হয়, চহৰ অঞ্চলত ঋণৰ বাবে আবেদন কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা পান আৰু আধাৰ সবিশেষৰ অপব্যৱহাৰ কৰা হয়। আন ঠাইত ঋণ প্ৰদান কৰা হয় কিন্তু ইয়াৰ বাবে ইএমআই দিব লাগিব। চৰকাৰে স্বীকাৰ কৰিছে যে এনে হ’ব পাৰে, গতিকে ই আমাক আমাৰ বেংকৰ ৰিপৰ্ট সদায় নিৰীক্ষণ কৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিছে। (ই এটা অতিৰিক্ত বোজা)।

‘ফিছিং’ ( Phising) কেলেংকাৰীত আপোনাকো কেলেংকাৰীত জড়িত কৰাৰ আন উপায় আছে, যেতিয়া প্ৰেৰকে আপোনাৰ আধাৰ আৰু অটিপি নম্বৰ জানিব বিচাৰে – যাতে আপোনাৰ একাউণ্ট খালী কৰিব পাৰে। কিছুমান ডাৰ্ক ৱেবচাইটত ক্ল’ন কৰা আঙুলিৰ ছাপ বিক্ৰী হৈছে। বজাৰত বিক্ৰী হৈ আছে আপোনাৰ পৰিচয়! মাজে মাজে অনুমোদিত কৰ্মচাৰী বা বেংকৰ কৰ্মচাৰীও অপৰাধীসকললৈ তথ্য প্ৰেৰণ কৰাত জড়িত হ’ব পাৰে।

যোৱা সপ্তাহত চৰকাৰৰ “ফুল-প্ৰুফ” (পঢ়িব পাৰে – ‘fool’-প্ৰুফ) ব্যৱস্থাক প্ৰতাৰণা কৰি ৭০০০ খন ভুৱা আধাৰ কাৰ্ড বনোৱাৰ অপৰাধত এজন লোকক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হৈছিল। এইটো অতি বেছি বিকাশ! আধাৰ সক্ষম পেমেণ্ট জালিয়াতিৰ সন্দৰ্ভতো আৰক্ষীয়ে সতৰ্ক কৰি দিছে।

বিশেষজ্ঞসকলৰ লগত আলোচনা নকৰাকৈ আৰু গোপনীয়তাক কৌতুক কৰি, আধাৰক প্ৰায় সকলোৰে সৈতে সংযোগ নকৰাকৈ আমি অপৰাধীক এটা ‘লিড'(Lead) দিছো। ইয়াত সমস্যাটো হ’ল – চৰকাৰ তেওঁলোকৰ ভুল মানি ল’বলৈ সম্পূৰ্ণ সাজু নহয়। যেতিয়াই এনে সুৰুঙা উন্মোচিত হয়, আধাৰ কৰ্তৃপক্ষই এই শব্দসমূহ ব্যৱহাৰ কৰে যেনে: টোকেনাইজড আধাৰ, ভাৰ্চুৱেল আধাৰ, মাস্কেড আধাৰ ইত্যাদি।

এতিয়া মূল সমস্যাটোৰ সমাধান কি? প্ৰথমতে, আধাৰত ত্ৰুটি আছে বুলি স্বীকাৰ কৰাটো – ইয়াৰ আধা সমাধান।

• তৎক্ষণাত মাস্কযুক্ত আধাৰ ব্যৱহাৰ আৰম্ভ কৰক। UIDAI ৱেবচাইটত গৈ মাস্ক কৰা আধাৰ ডাউনলোড কৰক।

• সম্পূৰ্ণ আধাৰ শ্বেয়াৰ নকৰিব।

• কথা কওক। প্ৰশ্ন কৰক। আধাৰ কাৰ্ড কাৰো হাতত তুলি দিয়াৰ আগতে দুবাৰ চিন্তা কৰক।

উচ্চতম ন্যায়ালয়েও কৈছে যে চৰকাৰী সুবিধাৰ ক্ষেত্ৰত আধাৰ ব্যৱহাৰ সীমিত হ’ব লাগে। তাৰমানে, বেংক একাউণ্ট, ফোন কানেকচন, প্ৰাইভেট স্কুলৰ নামভৰ্তি আদিৰ বাবে আধাৰ নাথাকিব নেকি? উচ্চতম ন্যায়ালয়ে লগতে কয় যে যদি আধাৰৰ সকলো নিৰ্দেশনা কাৰ্যকৰী কৰা হয় তেন্তে আমি হয়তো এখন চোৰাংচোৱাগিৰি ৰাজ্য হ’ব পাৰো – য’ত আমাৰ প্ৰতিটো সবিশেষ আমাৰ সন্মতি অবিহনে চৰকাৰক প্ৰদান কৰা হ’ব – ব্যক্তিগত, মানসিক, যৌন, ধৰ্মীয়, আৰ্থিক। গোপনীয়তাৰ অন্ত। কোনোবাই সেইটো কিয় বিচাৰিব? গতিকে সচেতন নাগৰিক হ’বলৈ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে। নিজৰ অধিকাৰবোৰ জানি লওক। ৰাজহুৱা বা দলৱদ্ধ মানসিকতাৰ বাহিৰত উপনীত হৈ চিন্তা কৰক।

আধাৰৰ সৈতে জড়িত কেলেংকাৰীবোৰ কেৱল এটা লেখাৰে সামৰিব নোৱাৰি। আপুনি এই সম্পৰ্কে অধ্যয়ন কৰিব লাগিব। এয়া আধাৰৰ ত্ৰুটিৰ সৰলীকৃত ব্যাখ্যা। মুঠতে আধাৰ নম্বৰ শ্বেয়াৰ কৰাৰ আগতে সাৱধান হওক।

[কাকলি দাসৰ মূল ইংৰাজী লেখাৰ অসমীয়া ভাঙনিঃ অৰবিন্দ ৰাভা ]

Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking. You can send your articles to editor@mahabahu.com / editor@mahabahoo.com ( For Assamese article, Unicode font is necessary)