উচ্চ ৰক্তচাপ : এক নীৰৱ ঘাতক

ডাঃ প্ৰণৱজ্যোতি ভট্টাচাৰ্য্য

উচ্চ ৰক্তচাপ বা ‘হাইপাৰটেনচন’ (Hypertension/High Blood Pressure)ক ভাৰতত মৃত্যু আৰু অক্ষমতাৰ কাৰণ হোৱা দীৰ্ঘম্যাদী ৰোগৰ বোজা বৃদ্ধিৰ এক মুখ্য আশংকাৰ কাৰণ হিচাপে গণ্য কৰা হয়।

কেইবাটাও বৈজ্ঞানিক অধ্যয়নে এই সম্পৰ্কে এক ভয়ংকৰ ছৱি প্ৰকাশ কৰিছে যে ভাৰতত উচ্চ ৰক্তচাপ অত্যন্ত দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পাইছে আৰু জনসাধাৰণৰ মাজত এই বিষয়ে সজাগতা আৰু নিয়ন্ত্ৰণ অত্যন্ত কম।

ভাৰতত উচ্চ ৰক্তচাপৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ অতি বেছি আৰু প্ৰায় ৩০ শতাংশৰ ওচৰত বুলি জানিব পৰা গৈছে। নগৰীয়া জনসংখ্যা গ্ৰাম্য জনসংখ্যাতকৈ বেছি প্ৰভাৱিত আৰু মহিলাৰ তুলনাত পুৰুষৰ মাজত ইয়াৰ প্ৰভাৱ বেছি।

উচ্চ ৰক্তচাপৰ অৱস্থা সম্পৰ্কে সজাগতা আৰু চিকিৎসা গ্ৰহণ কৰা লোকৰ সংখ্যা অত্যন্ত কম। ভাৰতত চিকিৎসা গ্ৰহণ কৰা ৰোগীৰ মাত্ৰ প্ৰায় ২৬% লোকৰ ৰক্তচাপ নিয়ন্ত্ৰণত থাকে।

ভাৰতৰ বিভিন্ন অঞ্চলত উচ্চ ৰক্তচাপৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱৰ পাৰ্থক্য মূল্যায়ন কৰা কেইবাটাও বৈজ্ঞানিক অধ্যয়নে প্ৰকাশ কৰিছে যে পূৰ্ব ভাৰতত গ্ৰাম্য আৰু নগৰীয়া জনসংখ্যা উভয়তে উচ্চ ৰক্তচাপৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ সৰ্বাধিক (৩২ৰ পৰা ৩৫ শতাংশৰ ভিতৰত) আৰু ই দেশৰ অন্যান্য অঞ্চলৰ তুলনাত আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় গড়তকৈও বেছি।

নিয়ন্ত্ৰণ নোহোৱা বা চিকিৎসা নকৰা উচ্চ ৰক্তচাপ হৃদৰোগ, হৃদযন্ত্ৰৰ বিকলতা, অস্বাভাৱিক হৃদস্পন্দন (এট্ৰিয়েল ফিব্ৰিলেচন), ষ্ট্ৰোক আৰু হাত-ভৰিৰ পেৰিফেৰেল ধমনী ৰোগৰ ফলত অঙ্গ হেৰুৱাৰ মুখ্য কাৰণ। ইয়াৰ উপৰিও ই শেষ পৰ্যায়ত কিডনী ৰোগ, দৃষ্টিশক্তি আৰু স্মৃতিশক্তি হেৰুৱাৰ ক্ষেত্ৰতো যথেষ্ট অৰিহণা যোগায়।

RelatedPosts

India at Epicentre as Air Pollution Becomes World’s 2nd Biggest Killer – Global Air Report 2025

November 17, 2025

অসমৰ সংবাদ জগতৰ ঐতিহাসিক খতিয়ান !

November 14, 2025

গ্ৰহণী ৰোগ

November 14, 2025

উচ্চ ৰক্তচাপক প্ৰায়ে ‘নীৰৱ ঘাতক’ বুলি কোৱা হয়, কাৰণ ই সাধাৰণতে কোনো লক্ষণ প্ৰকাশ নকৰে আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত ব্যক্তিয়ে দৈনন্দিন কাম-কাজ স্বাভাৱিকভাৱে কৰি থাকিব পাৰে। এইটো অত্যন্ত বিপজ্জনক, কাৰণ অজ্ঞাত উচ্চ ৰক্তচাপে শৰীৰৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ অংগসমূহৰ ক্ষতি কৰি থাকে আৰু কেতিয়াবা বিপৰ্যয়কৰ পৰিণতিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে।

কিন্তু, ১০ শতাংশ ৰোগীৰ ক্ষেত্ৰত ‘ডায়েষ্টলিক’ ৰক্তচাপ ১২০ মি.মি. এইচ. জি.(mmHg)ৰ ওপৰত থাকিলে মূৰৰ বিষ, নাকৰ পৰা তেজ ওলোৱা, উশাহ লোৱাত অসুবিধা, বুকুৰ বিষ আৰু মূৰ ঘূৰোৱাৰ দৰে লক্ষণ দেখা দিব পাৰে। অন্যান্য সাধাৰণ লক্ষণৰ ভিতৰত আছে ৰাতি সঘনাই প্ৰস্ৰাৱৰ বাবে সাৰ পোৱা, অস্থিৰতা, আৰু চিকিৎসা গ্ৰহণ কৰা ৰোগীৰ ক্ষেত্ৰত ক্লান্তিৰ লগতে ঔষধৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়াৰ ফলত ভৰি ফুলা আদি।

প্ৰাৰম্ভিক চিনাক্তকৰণ, দ্ৰুত চিকিৎসা আৰম্ভ আৰু নিৰ্ধাৰিত ঔষধৰ প্ৰতি আনুগত্য নিশ্চিত কৰিলে ৰক্তচাপৰ ফলপ্ৰসূ নিয়ন্ত্ৰণ সম্ভৱ আৰু হৃদৰোগ, কিডনী ৰোগ, মগজুৰ ৰোগ আৰু মৃত্যুৰ আশঙ্কা হ্ৰাস পায়।

হৃদৰোগৰ স্বাস্থ্য পৰ্যবেক্ষণ, অজ্ঞাত উচ্চ ৰক্তচাপ চিনাক্তকৰণ আৰু বিদ্যমান অৱস্থাৰ যথাযথ ব্যৱস্থা গ্ৰহণৰ বাবে আদৰ্শ ৰক্তচাপৰ পৰিমাণৰ তথ্য জনাটো খুব গুৰুত্বপূৰ্ণ। স্বাভাৱিক ৰক্তচাপ ১২০/৮০ মি.মি. এইচ জি বা তাৰ তলত। প্ৰথম সংখ্যাটোক ‘ছিষ্টলিক’ আৰু তলৰ সংখ্যাটোক ‘ডায়েষ্টলিক’ চাপ বোলা হয়।

১৩০ৰ পৰা ১৩৯ আৰু ৮০ৰ পৰা ৮৯ মি.মি. এইচ জিৰ মাজৰ পঠন( Reading)ক প্ৰথম পৰ্যায়ৰ উচ্চ ৰক্তচাপ আৰু ১৪০/৯০ৰ ওপৰৰ পঠনক দ্বিতীয় পৰ্যায়ৰ উচ্চ ৰক্তচাপ বোলা হয়। ১২০ৰ পৰা ১২৯ আৰু ৮০ মি.মি. এইচ জিৰ মাজৰ যিকোনো পঠনক ‘প্ৰি-হাইপাৰটেনচন’ বোলা হয় আৰু এনে ব্যক্তিক এতিয়াও উচ্চ ৰক্তচাপ থকা বুলি গণ্য কৰা নহয়। ১৮০/১২০ মি.মি. এইচ জিৰ ওপৰৰ যিকোনো ৰক্তচাপক উচ্চ ৰক্তচাপ বুলি গণ্য কৰা হয় আৰু ইয়াৰ বাবে তৎকালীন চিকিৎসাৰ প্ৰয়োজন।

উচ্চ ৰক্তচাপৰ বাবে হোৱা বিপদৰ কাৰণসমূহক পৰিৱৰ্তনযোগ্য আৰু অপৰিৱৰ্তনযোগ্য হিচাপে শ্ৰেণীবদ্ধ কৰা হয়। অপৰিৱৰ্তনযোগ্য কাৰণসমূহ সলনি কৰিব নোৱাৰি আৰু ইয়াৰ ভিতৰত আছে বয়স বৃদ্ধি, পুৰুষ লিংগ, জিনীয় কাৰণ, মানসিক চাপ আৰু নিম্ন আৰ্থ-সামাজিক অৱস্থা।

পৰিৱৰ্তনযোগ্য আশংকাৰ কাৰণসমূহ স্বাস্থ্যকৰ জীৱনশৈলী গ্ৰহণৰ জৰিয়তে পৰিচালনা কৰিব পৰা যায় আৰু ইয়াৰ ভিতৰত আছে অত্যধিক ওজন বৃদ্ধি, অলস জীৱনশৈলী, শাৰীৰিক নিষ্ক্ৰিয়তা, নিদ্ৰাজনিত সমস্যা, ডায়েবেটিছ, ধূমপান, ধপাতৰ বিভিন্ন সামগ্ৰীৰ ব্যৱহাৰ (ধপাত চোবোৱা, ‘গুটখা’ আদি), আৰু অস্বাস্থ্যকৰ খাদ্যাভ্যাস (উচ্চ কেলৰি, উচ্চ অপৰিশোধিত কাৰ্বহাইড্ৰেট, উচ্চ চৰ্বি, উচ্চ লৱণ, অত্যধিক মদ্যপান, ফল-মূল আৰু শাক-পাচলি কমকৈ গ্ৰহণ)।

নতুনকৈ উচ্চ ৰক্তচাপৰ কৱলত পৰা লোক, ঔষধ আৰম্ভ বা সলনি কৰা লোক, আশংকাৰ কাৰণ থকা লোক বা ইতিমধ্যে উচ্চ ৰক্তচাপৰ জটিলতাত ভুগি থকা লোকৰ বাবে ঘৰত ৰক্তচাপ জোখাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ। ঘৰত ৰক্তচাপৰ পঠনৰ জৰিয়তে বাস্তৱ জীৱনৰ তথ্য পোৱা যায় আৰু ৰোগীজনৰ ঔষধৰ প্ৰতি আনুগত্য বাঢ়ে আৰু নিজৰ জীৱন শৈলী পৰিমিতভাৱে পৰিচালনা কৰাৰ প্ৰতি আগ্ৰহ জন্মে।

পৰামৰ্শ দিয়া ঘৰুৱা ৰক্তচাপ মনিটৰ হৈছে স্বয়ংক্ৰিয়, কাফ-শৈলী( cuff-style)ৰ। ওপৰৰ বাহুৰ মনিটৰ, হাতৰ মণিবন্ধ আৰু আঙুলিত সংলগ্ন কৰা ‘মনিটৰ’ৰ পৰামৰ্শ দিয়া নহয়, কাৰণ ইয়াৰ পঠন ভুল হয়। ঘৰুৱা ৰক্তচাপ মনিটৰৰ বৈধতা আৰু নিয়মীয়া কেলিব্ৰেচনৰ প্ৰয়োজন।

ঘৰত ৰক্তচাপৰ পঠন ৰাতিপুৱা ঔষধ খোৱাৰ আগতে আৰু ৰাতি ল’ব লাগে। পঠনৰ মাজত ১ৰ পৰা ২ মিনিটৰ ব্যৱধান ৰাখি প্ৰতিদিনে দুবাৰ পঠন ল’ব লাগে আৰু ৭ দিন ধৰি দিনে দুবাৰকৈ পঠন ল’ব লাগে। প্ৰথম দিনৰ পঠন বাতিল কৰিব লাগে। বাকী ১২টা পঠনৰ গড় হৈছে ঘৰুৱা ৰক্তচাপৰ জোখ।

জীৱনশৈলীৰ পৰিৱৰ্তন কৌশল গ্ৰহণ কৰাটো উচ্চ ৰক্তচাপৰ চিকিৎসা আৰু প্ৰতিৰোধৰ মূল ভিত্তি আৰু চিকিৎসকৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত ঔষধৰ নিয়মীয়া সেৱনৰ লগত ইয়াক গুৰুত্ব দিয়াটো অতি প্ৰয়োজনীয়। বেছিভাগ ৰোগীৰ ক্ষেত্ৰত ৰক্তচাপ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে এটাতকৈ বেছি ঔষধৰ প্ৰয়োজন হ’ব পাৰে। একক বড়িত সংযুক্ত চিকিৎসাই ভাল আনুগত্যৰ সুবিধা দিব পাৰে।

যদিও উচ্চ ৰক্তচাপৰ চিকিৎসা সাধাৰণতে আজীৱন হয়, তথাপিও ফলপ্ৰসূ নিয়ন্ত্ৰণৰ পিছত ঔষধৰ মাত্ৰা আৰু সংখ্যা হ্ৰাস কৰাৰ প্ৰচেষ্টা (ষ্টেপ-ডাউন থেৰাপি) বিবেচনা কৰিব পাৰি।

ফলপ্ৰসূ আৰু সস্তীয়া ঔষধৰ উপলব্ধতা থকা সত্ত্বেও, ৰক্তচাপৰ নিয়ন্ত্ৰণ এতিয়াও অসন্তোষজনক। ইয়াৰ কেইটামান মুখ্য বাধাৰ ভিতৰত অন্যতম হ’ল দ্ৰুত নগৰীকৰণ, বেয়া খাদ্যাভ্যাস, শাৰীৰিক নিষ্ক্ৰিয়তা, স্থূলতা, ধূমপান আৰু ধপাত- গুটকাৰ ব্যৱহাৰ, দৰিদ্ৰতা, স্বাস্থ্যসেৱা সুবিধাৰ অনুপলব্ধতা আৰু স্বাস্থ্য সেৱা গ্ৰহণ কৰিবলৈ হেমাহি কৰা, সজাগতাৰ অভাৱ আদি।

চিকিৎসক সম্প্ৰদায় আৰু স্বাস্থ্যসেৱা প্ৰদানকাৰীসকলে উচ্চ ৰক্তচাপ, ইয়াৰ পৰা হ’ব পৰা বিপদ, প্ৰাৰম্ভিক চিনাক্তকৰণ আৰু ফলপ্ৰসূ চিকিৎসাৰ গুৰুত্বৰ বিষয়ে সজাগতা বৃদ্ধিৰ বাবে হাতে হাতে হাত ধৰি কাম কৰিব লাগিব। স্বাস্থ্যকৰ জীৱনশৈলীৰ বিষয়ে শিক্ষা প্ৰদান, নিয়মীয়া পৰ্যবেক্ষণ, আৰু উচ্চ ৰক্তচাপ প্ৰতিৰোধ বা নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পৰা খাদ্যাভ্যাসৰ বিষয়ে মানুহক শিক্ষিত কৰাটোৱেই হ’ল বৰ্তমান সময়ৰ আহ্বান।

•ডাঃ প্ৰণৱজ্যোতি ভট্টাচাৰ্য্য, অধ্যাপক, কাৰ্ডিওলজি( হৃদৰোগ) বিভাগ,গুৱাহাটী মেডিকেল কলেজ আৰু চিকিৎসালয়

17-05-2025

Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking.  You can send your articles to editor@mahabahu.com / editor@mahabahoo.com(For Assamese article, Unicode font is necessary) Images from different sources.