ক'প ২৭: আমিয়েই বিধ্বস্ত কৰিলো এখন বিতোপন বিশ্ব!

ক’প ২৭ (COP27)

অঞ্জন শৰ্মা

এতিয়াৰ পৰা ৫০ বছৰ আগৰ কথা। ১৯৭২ চনৰ কথা।

১৯৭২ চনত চুইডেনৰ ষ্টকহ’মত অনুষ্ঠিত হোৱা প্ৰথমখন বিশ্ব পৰিৱেশ সন্মিলনত ১১৪ খন দেশৰ নেতাই পৰিৱেশ আৰু পৰিৱেশ তন্ত্ৰক সুৰক্ষা দিবলৈ সন্মত হয়।

বিশ্বৰ প্ৰাক-ঔদ্যোগিক সময়তকৈ ডেৰ শতিকাৰ পাছত বিশ্বৰ ১.১ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ অধিক উষ্ণতা বৃদ্ধি পাইছে, হিমালয়ৰ হিমবাহৰ পৃষ্ঠভাগ বছৰি প্ৰায় ৫০ চে.মি. হাৰত গলিছে।

Climate Change: Individual Action Versus Collective Action

২০১৯ চনত গ্ৰীণলেণ্ডত প্ৰতি মিনিটত এক লাখ টন হিমবাহ গলিছিল, সাগৰৰ জলপৃষ্ঠ বছৰি ৩.৬ মিলিমিটাৰ হাৰত বৃদ্ধি পাইছে, আৰু উপকূলীয় ভূমি সমুদ্ৰৰ বক্ষত জাহ গৈ আছে । এইবোৰৰ লগে লগে পানীৰ স্তৰ উষ্ণ হৈ আহিছে আৰু ধ্বংসাত্মক ঘূৰ্ণীবতাহে উপকূলত অধিক আঘাত হানিছে।

বিশেষজ্ঞসকলে কৈছে যে এই শতিকাত উপকূলীয় অঞ্চলৰ ৩৪-৪৮ নিযুত লোকে বাসস্থান হেৰুৱাব। কেৱল সেয়াই নহয়, প্ৰতি মিনিটত ২০ খন ফুটবল খেলপথাৰৰ সমতুল্য বনাঞ্চলৰ এলেকা কাটি পেলোৱা হৈছে; ১৯৮০-২০০০ চনৰ ভিতৰত ১০ কোটি হেক্টৰ গ্রীষ্মমণ্ডলীয় বনাঞ্চল হেৰুৱাইছিল৷ এই বেদখল অব্যাহত থাকিলে ২০৩০ চনত বিশ্বৰ মাত্ৰ ১০% বনাঞ্চলহে জীয়াই থাকিব।

উষ্ণতা বৃদ্ধিৰ লগে লগে বন্য অগ্নিকাণ্ডই বিশাল অৰণ্য আৰু ঘাঁহনি জ্বলাই দিছে।

২০১৯-২০২০ চনত দক্ষিণ অষ্ট্ৰেলিয়াৰ ৯৭ হাজাৰ বৰ্গ কিলোমিটাৰ আৰু আমাজনৰ ২২০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ বনাঞ্চল জ্বলিছিল। ২০২১ চনৰ তুলনাত, ২০২২ চনৰ জানুৱাৰী মাহৰ পৰা আগষ্ট মাহলৈ ১৬.৭% আমাজনৰ বনাঞ্চল অধিক জ্বলিছিল ( নে‌ জ্বলাই দিয়া হৈছিল!)।

২০২২ চনৰ নৱেম্বৰ মাহৰ ১ তাৰিখে ‘ইউৰোপীয়ান ফৰেষ্ট ফায়াৰ ইনফৰমেশ্যন চিষ্টেম ‘(EFFIS)-এ দিয়া তথ্য অনুসৰি কেৱল ইউৰোপীয়ান ইউনিয়নৰ অন্তৰ্ভুক্ত দেশসমূহৰ ২ নিযুতৰ পৰা ২.১৫ নিযুত একৰ অঞ্চল অগ্নিয়ে দাহ কৰিছে আৰু ‘ইউৰোপীয়ান ইউনিয়ন’ৰ সীমান্ত অঞ্চলৰ বনাঞ্চল সমূহৰ ভিতৰত ৪ নিযুতৰ পৰা ৪.২ নিযুত বনাঞ্চল জ্বলি গৈছে!

ক'প ২৭: আমিয়েই বিধ্বস্ত কৰিলো এখন বিতোপন বিশ্ব!

২০২২ চনৰ ৩১ অক্টোবৰ পৰ্যন্ত আমেৰিকাৰ কেলিফ’ৰ্ণিয়াত ৭২১১ টা অগ্নিকাণ্ডৰ ঘটনা সংঘটিত হৈছে আৰু ৩৬২৩৫১ একৰ ভূমি এই অগ্নিকাণ্ডৰ অগ্নিশিখাই আৱৰি পেলাইছে, ৭৭২ টা ঘৰ-দালান ধ্বংস হৈছে, ১০৪ টা ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে। ১৯৭০-২০১৬ চনৰ ভিতৰত পৃথিৱীত স্তন্যপায়ী, মাছ, চৰাই, সৰীসৃপ আৰু উভচৰ প্ৰাণীৰ সংখ্যা ৬৮% হ্ৰাস পাইছে।

আশংকা কৰা হৈছে যে অহা কেইটামান দশকত ১০ লাখ প্ৰজাতি নোহোৱা হ’ব, অহা দুটা দশকত ৫০০ প্ৰজাতি নোহোৱা হ’ব পাৰে। বিপন্ন মৌমাখিৰ দৰে পোক-পৰুৱাবোৰো তেনেকুৱাই, যিয়ে নিজৰ ক্ৰিয়াৰে এই পৰিৱেশ তন্ত্ৰবোৰক জীয়াই ৰাখে।

যি সময়ছোৱাত পৃথিৱীৰ পৰা ইমানবোৰ প্ৰাণ হেৰুওৱা হৈছিল, সেই সময়ছোৱাত জনসংখ্যা দুগুণে বৃদ্ধি পাই ৭.৬ বিলিয়ন হ’ল। ২০৫০ চনত এই সংখ্যা ৯০০ কোটিলৈ বৃদ্ধি পাব। ফলত খাদ্যৰ চাহিদা ৭০ শতাংশ বৃদ্ধি পাব। ২০০০ চনত ৰাষ্ট্ৰসংঘই ঘোষণা কৰা ১৭টা সহস্ৰাব্দ উন্নয়ন লক্ষ্যৰ ভিতৰত প্ৰথমটো আছিল ২০১৫ চনৰ ভিতৰত বিশ্বক ক্ষুধা আৰু অনাহাৰৰ মহামাৰীৰ পৰা মুক্ত কৰা।

নিৰ্ধাৰিত সময় পাৰ হৈ গ’ল, কিন্তু তথাপিও বিশ্বৰ প্ৰায় ৮ কোটি ২০ লাখ লোকে আধা খুৱাই দিন পাৰ কৰে, ১১ কোটি লোকে প্ৰয়োজনীয় ফিল্টাৰ কৰা পানী নাপায়। কিন্তু বিশ্বই প্ৰতি বছৰে ১৩ লাখ টন খাদ্য অপচয় কৰে, যাৰ ফলত ৩ বিলিয়ন মানুহৰ ভোক দূৰ কৰিব পৰা যায়। আমেৰিকানসকলে প্ৰতি বছৰে ৬ কোটি টন ফল-মূল আৰু শস্য পেলাই দিয়ে।

প্ৰতি বছৰে সমগ্ৰ বিশ্বত পেলাই দিয়া খাদ্য আৱৰ্জনাবোৰৰ পৰা ৪৪ লাখ টন সেউজ গৃহ গেছ বায়ুমণ্ডলত প্ৰৱেশ কৰে।

প্লাষ্টিক বিজ্ঞানৰ এক যুগান্তকাৰী আৱিষ্কাৰ। আমি দৈনন্দিন জীৱনত বিভিন্ন প্লাষ্টিকৰ সামগ্ৰী ব্যৱহাৰ কৰো আৰু এই ব্যৱহাৰ ক্ৰমান্বয়ে বাঢ়ি গৈ আছে। ১৯৫০ চনত বিশ্বত ৫০ লাখ টন প্লাষ্টিক উৎপাদন হৈছিল, যিটো ২০১৫ চনত বৃদ্ধি পাই প্ৰায় ৪.২ কোটি টন হয়। সমস্যাটো হ’ল, প্লাষ্টিক জৈৱ-বিঘ্নিত হ’বলৈ কমেও ৪০০ বছৰ সময় লাগে, আৰু আমাৰ প্লাষ্টিকৰ আৱৰ্জনাবোৰৰ মাত্ৰ ৯ শতাংশহে পুনঃব্যৱহাৰ কৰা হয়।

প্ৰতি বছৰে ১১৫-২৪১ লাখ টন প্লাষ্টিক-আৱৰ্জনা নলা-নদী-সাগৰলৈ যায়। যদি আমি এতিয়াও সচেতন নহও, দুটা দশকৰ পাছত ৬ কোটি টন প্লাষ্টিক-আৱৰ্জনা আৰু মাইক্ৰ’-প্লাষ্টিক সাগৰত শেষ হ’ব।

বায়ু প্ৰদূষণ আজিকালি আটাইতকৈ ডাঙৰ সমস্যা। আক্ৰান্ত নৱজাতকৰ পৰা জ্যেষ্ঠ নাগৰিকলৈ।

বিশ্বৰ ৯০ শতাংশ নাগৰিক কম-বেছি পৰিমাণে বায়ু প্ৰদূষণৰ সন্মুখীন হৈছে। এই প্ৰসংগত ভাৰতৰ কথালৈ উভতি যাওঁ। কেন্দ্ৰীয় প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ ব’ৰ্ডৰ তথ্য অনুসৰি ৰাজধানী দিল্লীকে ধৰি দেশৰ ১৩২ খন চহৰত শীতকালত বায়ু প্ৰদূষণ ঘটে। ১২টা বায়ুমণ্ডলীয় প্ৰদূষক চিনাক্ত কৰা হৈছে যদিও দুবিধ কণা — পি এম ১০ আৰু পি এম ২.৫ — সহ্যযোগ্য মাত্ৰা অতিক্ৰম কৰিছে।

পিছৰটো অতি মিহি, পৰুৱাৰ আকাৰৰ প্ৰায় এক হাজাৰতম। হাওঁফাওঁৰ যোগেদি ই তেজৰ লগত মিহলি হৈ মগজুত জমা হয়।

বায়ু প্ৰদূষণৰ ফলত শ্বাস-প্ৰশ্বাসজনিত সমস্যা, মূৰৰ বিষ, খজুৱতি, হৃদযন্ত্ৰ, যকৃত, স্নায়ু আৰু হাওঁফাওঁৰ সমস্যা হয়। বায়ু প্ৰদূষণৰ বাবে ভাৰত উপমহাদেশৰ মানুহৰ গড় আয়ুস ১.৭০ বছৰ হ্ৰাস পাইছে। ২০২৪ চনৰ ভিতৰত বায়ু প্ৰদূষণ ২০-৩০% হ্ৰাস কৰাৰ লক্ষ্য গ্ৰহণ কৰা হৈছে আৰু সমগ্ৰ দেশতে বিভিন্ন পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা হৈছে যদিও সামগ্ৰিকভাৱে লাভ কৰাটো এটা ডাঙৰ প্ৰত্যাহ্বান হৈয়েই আছে।

অসমত কামটো অধিক কঠিন। আই আই টি গুৱাহাটী বা অসমৰ প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ বিভাগেহে গৱেষণাৰ দ্বাৰা ক’ব পাৰিব- অসমৰ বায়ু প্ৰদূষণৰ মাত্ৰা কেনে হৈছে আৰু সমগ্ৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাৰ বায়ুৰ অৱস্থা কেনে! সেয়েহে সমগ্ৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাত এই সম্পৰ্কে পৰিকল্পনা আৰু পৰিচালনাৰ প্ৰয়োজনীয়তা আছে। প্ৰসংগক্ৰমে ক’ৰোনা মহামাৰীৰ সময়ত ‘লকডাউন’ই বায়ু গৱেষণাৰ এক অনন্য সুযোগ প্ৰদান কৰিছিল। সেই সময়ছোৱাত গুৱাহাটীকে ধৰি অইন নগৰ অঞ্চলত বায়ুত থকা মিহি কণা বা পি এম ২.৫ৰ পৰিমাণ হয়তো ভালেখিনি হ্ৰাস পাইছিল।

কেৱল বায়ু নহয়, বৰ্তমান ভাৰতৰ ৩৫১ খন নদীৰ নিৰ্বাচিত অংশ প্ৰদূষিত ঘোষণা কৰা হৈছে। এই দীঘল তালিকাৰ কথা বাদ দি আমি যদি অসমৰ ভৰলু নদীখনৰ বিষয়ে চিন্তা কৰো, যিখন বৈ গৈ ব্ৰহ্মপুত্ৰত পৰে, আমি অচেতন হৈ পৰিব লাগে! কিন্তু আমি অচেতন হৈ নপৰো, বৰং সচেতন ভাবে অধিক প্ৰদূষিত কৰো!

ভৰলুৰ পানীত, হয় অসমৰ ৰাজধানী গুৱাহাটীৰ মাজেৰে বৈ থকা ভৰলুৰ পানীত ভয়ংকৰ pH, BOD, DOআদিৰ উপৰিও বিষাক্ত ৰাসায়নিক পদাৰ্থ ফ্লোৰাইড আদিৰো উপস্থিতি ধৰা পৰিছে।

গুৱাহাটীৰ পৰা প্ৰতিদিনে হাজাৰ – অযুত লিটাৰ বর্জ্য পানী ওলাই আহে ৷ এই আৱৰ্জনাসমূহ পৰিশোধন কৰি পুনঃব্যৱহাৰযোগ্য কৰি তোলাটো এটা কঠিন কাম। নৈত আৱৰ্জনা পেলোৱাৰ বেয়া সংস্কৃতি আজিও অব্যাহত আছে। গতিকে ভৰলুৰ পানী ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ পানীৰ লগত মিহলি হৈ কেনে অৱস্থা হৈছে, চিন্তা কৰিলেই শিঁয়ৰি উঠিব লাগে; কিন্তু আমি একো চিন্তা নকৰো।

এইদৰে বৈ যোৱা পানীত কলিফৰ্ম বেক্টেৰিয়াৰ সংখ্যা নিৰ্ধাৰিত মাত্ৰাতকৈ বহু বেছি হয়। ‘আজাদী কা অমৃত মহোৎসৱ’ অনুষ্ঠিত হৈছে বিভিন্ন মুলুকত, ‘স্বাধীনতা’ৰ ৭৫ বছৰ! কিন্তু কোনো এখন সভাতো খোৱাপানীৰ বটল নথকাকৈ সভা অনুষ্ঠিত হৈছেনে? অৰ্থাৎ, টেপৰ পানী গিলাচত লৈ খাব পৰাকৈ আজিও চৰকাৰে কৰিব নোৱাৰিলে বাবেই ৰাজনৈতিক নেতাই প্লাষ্টিকৰ বটলৰ পানী গলাধঃকৰণ কৰি খালী বটলবোৰ দলিয়াই প্ৰদূষণৰ মাত্ৰা অধিক বৃদ্ধি কৰিয়েই আছে।

অষ্টাদশ শতিকাৰ দ্বিতীয়াৰ্ধত ইংলেণ্ডত পৰিৱেশৰ অৱক্ষয় ত্বৰান্বিত হয়। তেতিয়া পৰিৱেশ সম্পৰ্কীয় কোনো নিয়ম নাছিল। ১৮৫৮ চনত আৱিষ্কাৰ হয় যে ঔদ্যোগিক আৱৰ্জনা আৰু চহৰৰ আৱৰ্জনাবোৰে টেমছ নদীত বিষাক্ত কৰি পেলাইছে। ১৯৫২ চনত আন এক সমস্যাৰ সৃষ্টি হৈছিল।

৫ ডিচেম্বৰৰ পৰা ৯ ডিচেম্বৰলৈ লণ্ডনৰ আকাশত চালফাৰ ডাই অক্সাইড মিহলি বিষাক্ত ধোঁৱা আৰু নিম্নমানৰ কয়লা জ্বলোৱাৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা জলীয় বাষ্পৰে আবৃত হৈ পৰিছিল। ১২ হাজাৰ লোকৰ মৃত্যু হয়।

তেতিয়াৰ পৰা বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত ঔদ্যোগীকৰণৰ লগে লগে কৃষিক্ষেত্ৰত ৰাসায়নিক দ্ৰব্যৰ ব্যৱহাৰ বৃদ্ধি পাইছে। ১৯৪৬ চনত ডি ডি টিৰ আৱিষ্কাৰকাৰী জন পল হাৰ্মান মুলাৰে লাভ কৰিছিল নোবেল বঁটা। মেলেৰিয়া আৰু অন্যান্য পোক-পৰুৱাৰ দ্বাৰা হোৱা ৰোগ নিয়ন্ত্ৰণলৈ আহিল। কিন্তু পৰিৱেশৰ ওপৰত ইয়াৰ ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱ দেখি ৰেচেল কাৰ্ছনে ১৯৬২ চনত লিখিছিল ভূমিস্খলনকাৰী গ্ৰন্থ চাইলেণ্ট স্প্ৰিং।

পৰৱৰ্তী সময়ত ইউৰোপ আৰু আমেৰিকাত ডিডিটি নিষিদ্ধ কৰা হয়। দহ বছৰৰ পাছত ষ্টকহ’ম সন্মিলনত বিজ্ঞানীসকলে পৰিৱেশৰ অৱক্ষয়ক লৈ উদ্বেগ প্ৰকাশ কৰিছিল।

প্ৰতি বছৰে ব্যৱহাৰ কৰা ৬ হাজাৰ কোটি টন প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ভিতৰত ইয়াৰ বহুখিনি নবীকৰণ নহয়।

এইবোৰৰ লগতে ৰাছিয়াৰ ইউক্ৰেইন আক্ৰমণ, বিস্ফোৰণ, ধোঁৱা, গুলী, ধূলি, পৰমাণু বোমাৰে আক্ৰমণৰ ভাবুকি আদিৰ বিষয়ে এই লেখাত উল্লেখ নকৰো ; কিন্তু কেনে ভয়ংকৰ হৈ পৰিছে এসময়ৰ বিতোপন বিশ্বখন!

ষ্টকহ’মৰ সন্মিলনৰ আধা শতিকা পাৰ হৈ গ’ল আৰু প্ৰাকৃতিক ভাবে এসময়ৰ অতিকৈ ধনী আৰু বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ পৃথিৱীখন ক্ৰমান্বয়ে ‘দেউলীয়া’ হৈ পৰিল। এতিয়া ইজিপ্তত “ক’প- ২৭” নামেৰে পুনৰ আন্তৰ্জাতিক সন্মিলন অনুষ্ঠিত হৈছে – কিন্তু ভাব-ভংগী দেখি ভাব হৈছে, সকলো যেন ‘গালো বালো খোলাকুটিৰ তাল’ হৈ পৰিব !

পৃথিৱীখন মনোমোহা আছিল, এনেধৰণৰ পৃথিৱীৰ সন্ধান এতিয়াও বিজ্ঞানীসকলে বিশাল ব্ৰহ্মাণ্ডত এতিয়াও পোৱা নাই। কিন্তু আমিয়েই, হয় আমিয়েই ভৱিষ্যতৰ পুৰুষৰ বাবে আমিয়েই বিধ্বস্ত কৰা, এখন ভয়ংকৰ পৃথিৱী আমি এৰি থৈ যাম! অথচ, আমিয়েই জীৱশ্ৰেষ্ঠ বুলি কৰো অহংকাৰ! মানুহৰ বাহিৰে অইন কোনোবা জীৱই পৃথিৱীৰ কিবা হানি কৰিছেনে বাৰু?

[Images from different sources]

Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking. You can send your articles to editor@mahabahu.com / editor@mahabahoo.com ( For Assamese article, Unicode font is necessary)