খাদ্যৰ বিকাৰ আৰু মন

খাদ্যৰ বিকাৰ আৰু মন

সংঘমিত্ৰা কাশ্যপ

খাদ্য হৈছে আমাৰ প্ৰাণশক্তিৰ সঞ্চালক। প্ৰান্ত অনুসৰি ৰুচি সকলো ব্যক্তিৰে বেলেগ যদিও খাদ্য হৈছে সকলোৰে প্রিয়। কিন্তু খাদ্যৰো গ্ৰহণৰ ক্ষেত্ৰতো এক মানসিক ৰোগ জড়িত থাকে!

আপুনি বাৰু জানেনে? খাদ্যৰ বিকাৰ হৈছে আচৰণগত স্থিতি যাৰ বিশেষত্ব হৈছে খোৱাৰ আচৰণত গুৰুতৰ আৰু নিৰন্তৰ বিভ্ৰান্তি আৰু সম্পৰ্কিত দুখদায়ক চিন্তা আৰু আৱেগ। এটা সচৰাচৰ  ভুল ধাৰণা আছে যে খাদ্যৰ বিকাৰক মানুহে জীৱনশৈলীৰ পছন্দ বুলি ভাবিবলৈ লয়।

RelatedPosts

Can Tradition Fuel Innovation? Unpacking the Human-Centric Approach to Digital Transformation in Northeast. 

May 22, 2025

Hypertension the Silent Killer

May 21, 2025

উচ্চ ৰক্তচাপ : এক নীৰৱ ঘাতক

May 21, 2025

খোৱাৰ বিকাৰ বোৰ প্ৰকৃততে গুৰুতৰ আৰু প্ৰায়ে মাৰাত্মক ৰোগ যি মানুহৰ খোৱাৰ আচৰণ আৰু সম্পৰ্কিত চিন্তা আৰু আৱেগৰ গুৰুতৰ বিভ্ৰান্তিৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।  সেইবোৰে শাৰীৰিক, মানসিক আৰু সামাজিক কাৰ্য প্ৰভাৱিত কৰাৰ লগতে অতি গুৰুতৰ পৰিস্থিতিৰ উদ্ভৱ কৰিব পাৰে।

খোৱাৰ বিকাৰৰ প্ৰকাৰবোৰৰ ভিতৰত আছে এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোচা, বুলিমিয়া নাৰ্ভোচা, বিঞ্জ ইটিং ডিচঅৰ্ডাৰ, এৰাই চলিব পৰা প্ৰতিবন্ধক খাদ্য গ্ৰহণ বিকাৰ, অন্যান্য নিৰ্দিষ্ট খোৱা আৰু খোৱাৰ বিকাৰ, পিকা আৰু ৰুমিনেচন বিকাৰ।

  আচলতে, খাদ্যৰ বিকাৰে জনসংখ্যাৰ ৫% ব্যক্তিক প্ৰভাৱিত কৰে, সাধাৰণতে প্ৰায়ে কৈশোৰ আৰু যুৱ প্ৰাপ্তবয়স্ক অৱস্থাত ই অধিক বিকশিত হয়। কেইবাটাও, বিশেষকৈ এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোচা আৰু বুলিমিয়া নাৰ্ভোচা মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত অধিক সচৰাচৰ হয়, কিন্তু এই সকলোবোৰ যিকোনো বয়সতে হ’ব পাৰে আৰু যিকোনো লিংগ প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে।

খোৱাৰ বিকাৰবোৰ প্ৰায়ে খাদ্য, ওজন বা আকৃতিৰ সৈতে ব্যস্ততা বা খোৱাৰ বিষয়ে উদ্বেগ বা কিছুমান খাদ্য খোৱাৰ পৰিণামৰ সৈতে সম্পৰ্কিত। খোৱাৰ বিকাৰৰ সৈতে সম্পৰ্কিত আচৰণ যাৰ ভিতৰত আছে কিছুমান খাদ্য ৰক্ষা কৰা বা পৰিহাৰ কৰা, বিঞ্জ ইটিং( খুব সঘনাই খাই থকা), খাদ্যৰ অপব্যৱহাৰ বা বাধ্যতামূলক ব্যায়ামৰ ফলত হোৱা কিছু অসুবিধা। এই আচৰণবোৰ এনেধৰণে চালিত হয় যে সময়ত ই এক আসক্তিৰ লোৱাও দেখা যায়।

খোৱাৰ বিকাৰ প্ৰায়ে অন্যান্য মানসিক ৰোগৰ সৈতে জড়িত থকা দেখা যায়। সচৰাচৰ মনোভাৱ আৰু উদ্বেগৰ বিকাৰ, আৱেগিক বাধ্যতামূলক বিকাৰ আৰু সুৰা আৰু ড্ৰাগছৰ অপব্যৱহাৰৰ সমস্যাৰ সৈতে সংযুক্ত হৈ থাকে। গৱেষণাই কয় যে কিছুমান লোকৰ খোৱাৰ বিকাৰৰ আশংকা কিয় অধিক হয় কাৰণ তাত জিন আৰু  বংশগতিয়ে গুৰুত্বপূৰ্ণ এক ভূমিকা পালন কৰে, কিন্তু এই বিকাৰবোৰ কোনো পাৰিবাৰিক ইতিহাস নথকা লোকসকলকো কেতিয়াবা আক্রান্ত কৰিব পাৰে।

ইয়াৰ লগতে অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব পাৰে পুষ্টিহীনতা বা প্ৰুজিং আচৰণৰ সমস্যা , হৃদযন্ত্ৰ আৰু গেষ্ট্ৰোইনটেস্টাইনেল সমস্যা আৰু লগতে অন্যান্য সাম্ভাব্য মাৰাত্মক স্থিতি। চিকিৎসাৰ প্ৰতি দ্বিমত, খোৱা আৰু ওজনৰ ঘটনাক অস্বীকাৰ কৰা, বা খোৱাৰ প্ৰকাৰ সলনি কৰাৰ বিষয়ে উদ্বিগ্নতা অস্বাভাৱিক নহয়। অৱশ্যে সঠিক চিকিৎসা আৰু মনোবিজ্ঞানীসকলৰ সেৱাৰ দ্বাৰা, খোৱাৰ বিকাৰ থকা সকলে স্বাস্থ্যকৰ খাদ্যাভ্যাস পুনৰ আৰম্ভ কৰিব পাৰে, আৰু তেওঁলোকৰ আৱেগিক আৰু মানসিক স্বাস্থ্য পুনৰুদ্ধাৰ কৰিব পাৰে।

খোৱাৰ বিকাৰৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ বিষয়ে গৱেষণা কৰি  DSM 5 ত মনস্তত্ববিদ সকলে উল্লেখ কৰিছে। তাৰ মুখ্য কিছুমান যি সমূহ আমি সচৰাচৰ দেখোঁ কিন্তু হয়তো তাৰ সৈতে অৱগত নহয় তেনে কিছুৰ বিষয়ে তলত উল্লেখ কৰা হ’ল-

এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোচা

এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোছাৰ বিশেষত্ব হৈছে আত্ম-অনাহাৰ আৰু ওজন হ্ৰাস যাৰ ফলত উচ্চতা আৰু বয়সৰ বাবে ওজন কম হয়। এনোৰেক্সিয়াত অপিঅইড ব্যৱহাৰৰ বিকাৰৰ বাহিৰে আন যিকোনো মানসিক ৰোগ নিৰ্ণয়ৰ সৰ্বাধিক মৃত্যু হয় আৰু ই এক অতি গুৰুতৰ স্থিতি হ’ব পাৰে। উচ্চতাৰ বাবে ওজনৰ এক জোখ, বডী মাচ ইণ্ডেক্স বা বিএমআই, সাধাৰণতে এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোচা থকা প্ৰাপ্তবয়স্ক ব্যক্তিএজনৰ ক্ষেত্ৰত ১৮.৫-ৰ তলত থাকে।

এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোছাত ডায়েটিং আচৰণ ওজন বৃদ্ধি বা চৰ্বি হোৱাৰ তীব্ৰ ভয়ৰ দ্বাৰা চালিত হয়। যদিও এনোৰেক্সিয়া থকা কিছুমান ব্যক্তিয়ে ক’ব যে তেওঁলোকে ওজন বঢ়াব বিচাৰে আৰু চেষ্টা কৰি আছে, তেওঁলোকৰ আচৰণ এই উদ্দেশ্যৰ সৈতে সামঞ্জস্যপূৰ্ণ নহয়। উদাহৰণ স্বৰূপে, তেওঁলোকে কেৱল অত্যাধিক কম কেলৰিযুক্ত খাদ্য খাব পাৰে আৰু অত্যাধিক ব্যায়াম কৰিব পাৰে। এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোছা থকা কিছুমান ব্যক্তিয়ে ও মাজে মাজে বমি বা ৰেচক অপব্যৱহাৰৰ দ্বাৰা খায় আৰু বা পৰিষ্কাৰ কৰে। সময়ৰ লগে লগে, নিম্নলিখিত কিছুমান লক্ষণ অনাহাৰ বা প্ৰুজিং আচৰণৰ সৈতে সম্পৰ্কিত হ’ব পাৰে:

ঋতুস্ৰাৱ বন্ধ হয়

ডিহাইড্ৰেচনৰ পৰা মূৰ ঘূৰোৱা বা মূৰ্চ্ছা যোৱা

ভঙ্গুৰ চুলি/নখ

শীতল অসহিষ্ণুতা

পেশীৰ দুৰ্বলতা আৰু অপচয়

বুকুজ্বলা আৰু ৰিফ্লাক্স (যিসকলে বমি কৰে)

আহাৰৰ পিছত তীব্ৰ কোষ্ঠকাঠিন্য, ফুলা আৰু পূৰ্ণতা

বাধ্যতামূলক ব্যায়ামৰ ফলত চাপ ভঙা আৰু লগতে হাড় ৰৈ যোৱাৰ ফলত অষ্টিওপেনিয়া বা অষ্টিওপোৰোচিছ হয় (হাড় পাতল হোৱা)

হতাশা, খজুৱতি, উদ্বেগ, দুৰ্বল মনোযোগ আৰু ভাগৰ লগা ।

     গুৰুতৰ চিকিৎসীয় জটিলতা জীৱনৰ বাবে বিপদজনক হ’ব পাৰে আৰু বিশেষকৈ সেই ৰোগীসকলৰ ক্ষেত্ৰত হৃদযন্ত্ৰৰ ছন্দৰ অস্বাভাৱিকতা অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব পাৰে । যিসকলে খোৱাৰ পিছতে অস্বাভাৱিক বমি কৰে বা ৰেচক ব্যৱহাৰ কৰে, তেওঁলোক বৃক্কৰ সমস্যাত আক্রান্ত হ’ব পাৰে।

এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোছাৰ চিকিৎসাত প্ৰভাৱিত লোকসকলক তেওঁলোকৰ খোৱা আৰু ওজন নিয়ন্ত্ৰণৰ আচৰণ স্বাভাৱিক কৰাত আৰু তেওঁলোকৰ ওজন পুনৰুদ্ধাৰ কৰাত সহায় কৰা অন্তৰ্ভুক্ত থাকে। যিকোনো সহ-উৎপন্ন হোৱা মানসিক বা চিকিৎসাৰ স্থিতিৰ চিকিৎসা মূল্যাঙ্কন আৰু চিকিৎসা পৰিকল্পনাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ উপাদান। পুষ্টিগত পৰিকল্পনাই ব্যক্তিসকলক নিয়মীয়াকৈ স্থান দিয়া আহাৰত বিভিন্ন কেলৰি ঘনত্বৰ বিভিন্ন কেলৰি ঘনত্বৰ এক বিস্তৃত আৰু সন্তুলিত পৰিসৰৰ খাদ্য খোৱাৰ বিষয়ে উদ্বেগ প্ৰতিহত কৰাত সহায় কৰাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব লাগে। কিশোৰসকলৰ বাবে, আটাইতকৈ কাৰ্যকৰী চিকিৎসাবোৰত অভিভাৱকসকলক তেওঁলোকৰ সন্তানৰ আহাৰসমৰ্থন আৰু নিৰীক্ষণ কৰাত সহায় কৰা অন্তৰ্ভুক্ত থাকে। শৰীৰৰ অসন্তুষ্টি সমাধান কৰাটোও গুৰুত্বপূৰ্ণ কিন্তু ওজন আৰু খোৱাৰ আচৰণতকৈ সংশোধন কৰিবলৈ প্ৰায়ে অধিক সময় লাগে।

বুলিমিয়া নাৰ্ভোচা :

বুলিমিয়া নাৰ্ভোছা থকা ব্যক্তিসকলে সাধাৰণতে কিমান পৰিমাণৰ খাদ্য খাইছে বা খাব লাগে তাৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ নিয়ন্ত্ৰণ নাথাকে। “নিষিদ্ধ” উচ্চ কেলৰি যুক্ত খাদ্য তেওঁলোকৰ প্রিয় হয় আৰু বিঞ্জ ইটিংক যাক কম সময়ৰ ভিতৰত বৃহৎ পৰিমাণৰ খাদ্য খোৱা বুলি কোৱা হয় , বা কিমান খাই আছে তাৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ হেৰুওৱাৰ অনুভূতিৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।

বিঞ্জবোৰ যথেষ্ট ডাঙৰ হ’ব পাৰে আৰু এই ক্ষেত্ৰত খাদ্য প্ৰায়ে দ্ৰুতগতিত খোৱা হয়,   অস্বস্তি হোৱালৈকে তেওঁলোকে খাই থাকিব বিচাৰে। বিঞ্জবোৰ কমেও সাপ্তাহিক হয় আৰু সাধাৰণতে ওজন বৃদ্ধি প্ৰতিহত কৰিবলৈ ক্ষতিপূৰণ আচৰণ ‘  কিছুমান তেওঁলোকে কৰিবলৈ লয়। ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব পাৰে উপবাস,  ৰেচক অপব্যৱহাৰ বা বাধ্যতামূলক ব্যায়াম। এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোছাৰ দৰে, বুলিমিয়া নাৰ্ভোচা থকা ব্যক্তিসকল খাদ্য, ওজন বা আকৃতিৰ চিন্তাত অত্যাধিক ব্যস্ত থাকে যি তেওঁলোকৰ আত্ম-মূল্যক নেতিবাচকভাৱে প্ৰভাৱিত কৰে, আৰু অসামঞ্জস্যপূৰ্ণভাৱে প্ৰভাৱিত কৰে।বুলিমিয়া নাৰ্ভোচা থকা ব্যক্তিৰ স্বাভাৱিক ওজন, ওজন অধিক বা আনকি মেদবহুল হ’ব পাৰে। যদি তেওঁলোকৰ ওজন কম হয়, তেওঁলোকৰ এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোচা বিঞ্জ-ইটিং/প্ৰুজিং প্ৰকাৰ আছে বুলিমিয়া নাৰ্ভোচা নহয় বুলি গণ্য কৰা হয়।  কাৰোবাৰ বুলিমিয়া নাৰ্ভোছা থাকিব পাৰে বুলি সম্ভৱ লক্ষণবোৰৰ ভিতৰত আছে:

আহাৰৰ ঠিক পিছতে বাথৰুমলৈ সঘনাই ভ্ৰমণ,

বৃহৎ পৰিমাণৰ খাদ্য নাইকিয়া হোৱা বা অস্পষ্ট খালী ৰেপাৰ আৰু খাদ্যৰ পাত্ৰ, দীৰ্ঘম্যাদী ডিঙিৰ বিষ, গালত লেলাৱতি গ্ৰন্থি ফুলা, পাকস্থলীৰ এচিডৰ দ্বাৰা দাঁতৰ এনামেল খহনীয়াৰ ফলত দাঁতৰ ক্ষয়, বুকুজ্বলা আৰু গেষ্ট্ৰোইচোফেজিয়েল ৰিফ্লাক্স , ৰেচক বা ডায়েট পিলৰ অপব্যৱহাৰ, বাৰে বাৰে অব্যক্ত ডায়েৰিয়া, মূত্ৰনাশকৰ অপব্যৱহাৰ (পানীৰ বড়ি), অত্যাধিক প্ৰুজিং আচৰণৰ ফলত মূৰ ঘূৰোৱা বা মূৰ্চ্ছা যোৱা অনুভৱ কৰা যাৰ ফলত ডিহাইড্ৰেচন হোৱা,

বুলিমিয়াৰ ফলত গেষ্ট্ৰিক ফাটি যোৱা, আৰু বিপদজনক কাৰ্ডিয়াক এৰিথমিয়াকে ধৰি কিছুমান বিৰল কিন্তু সাম্ভাব্য মাৰাত্মক জটিলতা হ’ব পাৰে। গুৰুতৰ বুলিমিয়া নাৰ্ভোছাৰ ক্ষেত্ৰত চিকিৎসা শুদ্ধ নিৰীক্ষণ অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।

বুলিমিয়া নাৰ্ভোছাৰ বাবে বহিঃৰোগী জ্ঞানীয় আচৰণ (outpatient cognitive behavioral therapy) চিকিৎসা হৈছে আটাইতকৈ শক্তিশালী বৈজ্ঞানিক ভাবে প্ৰমাণিত  চিকিৎসা। ই ৰোগীসকলক তেওঁলোকৰ খোৱাৰ আচৰণ স্বাভাৱিক কৰাত আৰু বিকাৰটো স্থায়ী কৰা চিন্তা আৰু অনুভূতি নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰে।

ইয়াৰ বাহিৰেও  অন্যান্য নিৰ্দিষ্ট খোৱা আৰু খাদ্যৰ বিকাৰৰ উদাহৰণ হৈছে “এটিপিকেল এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোচা“। এই শ্ৰেণীত এনে ব্যক্তি অন্তৰ্ভুক্ত থাকে যিসকলে যথেষ্ট ওজন হ্ৰাস কৰিব পাৰে আৰু যাৰ আচৰণ আৰু চৰ্বিৰ ভয়ৰ পৰিমাণ এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোছাৰ সৈতে সামঞ্জস্যপূৰ্ণ, কিন্তু যিসকলক এতিয়াও তেওঁলোকৰ বিএমআইৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি কম ওজন বুলি গণ্য কৰা নহয় কিয়নো তেওঁলোকৰ বেচলাইন ওজন  গড়তকৈ অধিক থাকে।

 পৰিহাৰ/প্ৰতিবন্ধক খাদ্য গ্ৰহণ বিকাৰ (এআৰএফআইডি) হৈছে এক শেহতীয়াকৈ নিৰ্ধাৰিত খোৱা বিকাৰ য’ত খোৱাত বিভ্ৰান্তি অন্তৰ্ভুক্ত থাকে যাৰ ফলত পুষ্টিৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰাত নিৰন্তৰ বিফলতা হয় আৰু অত্যাধিক আহাৰ গ্ৰহণ কৰা হয়।

   খাদ্যৰ বিকাৰ যদি উচিত সময়ত চিনিব পৰা যায় , ই এজন ব্যক্তিক এক সুস্বাস্থ্য প্ৰদান কৰাৰ লগতে নতুন জীৱনো দিব পাৰে। তাৰ বাবে ব্যক্তি সকল এই ক্ষেত্ৰত অৱগত হ’ব লাগিব। কম কেলৰি আৰু অত্যাধিক কম কেলৰিৰ মাজত পাৰ্থক্য বুলিবলৈ সক্ষম হোৱাৰ লগতে খাদ্যৰ বিকাৰ হোৱা লোক এজনক চিনাক্ত কৰিব পাৰিব লাগিব। মনোবিজ্ঞানী আৰু চিকিৎসাক সকলৰ সৈতে কথা পাতি ইয়াৰ সমাধান উলিয়াবলৈ চেষ্টা কৰিলে নিশ্চিতভাবে ই কাৰোবাক বাবে সহায়কৰ হৈ উঠিব পাৰে।

[সংঘমিত্ৰা কাশ্যপ, মনোবিজ্ঞানী]

[ Images from www.steadfastnutrition.in ; social Health Association; www.disabled-world.com ; www.lecturio.com ; Medical News Today;  www.eatthis.com ; www.fitday.com; etc ]

Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking.  You can send your articles to editor@mahabahu.com / editor@mahabahoo.com ( For Assamese article, Unicode font is necessary)