গণৰাজ্য দিৱস আৰু ভিন্ন জাতীয়তাবাদী দৃষ্টিভংগী
মনস্বিনী শৰ্মা

মানুহে নিজকে কোনো এটা জাতিৰ সদস্য বুলি চিনাকি দি জাতিটোৰ স্বাৰ্থ ৰক্ষাৰ বাবে,জাতিৰ সুৰক্ষাৰ বাবে ত্যাগ কৰিবলৈ সাজু থকা আৱেগক জাতীয়তাবাদ আখ্যা দিয়া হয়।
জাতীয়তাবাদী ধাৰণা ভাৰতৰ আধুনিক যুগৰ ধাৰণা।
কিছুমানৰ মতে ভাৰতৰ জাতীয়তাবাদী আদৰ্শ পাশ্চাত্যৰ প্ৰভাৱত হৈছিল অৰ্থাৎ পাশ্চাত্য শিক্ষাই শিক্ষিত কৰি তোলা ভাৰতৰ শিক্ষিত মধ্যবিত্ত শ্ৰেণীৰ মাজত জাতীয়তাবাদী ভাৱধাৰা জগাই তুলিছিল আৰু আন কিছুমানৰ মতে প্ৰাচীন কালৰ পৰাই জাতীয়তাবাদী আদৰ্শৰ প্ৰচলন আছিল অৰ্থাৎ ভাৰতত জনগণৰ মাজত এক ভৌগলিক ঐক্যৰ চেতনা আগৰে পৰাই আছিল।

জাতীয়তাবাদীসকলে প্ৰথমে আঞ্চলিক পৰিচয়ৰ ওপৰত প্ৰভূত্ব বিস্তাৰ কৰিবলৈ বিচাৰিছিল আৰু পিছত সৰ্বভাৰতীয় পৰ্যায়ত একে ভাৰতীয় পৰিচয় দিবলৈ বিচাৰিছিল।
জাতীয়তাবাদী চিন্তাধাৰাৰে পৰিচালিত আৰু জাতীয়তাবাদী দৃষ্টিভংগীৰে জাতীয় আন্দোলন বিশ্লেষণ কৰা সকলৰ ভিতৰত বিখ্যাত পণ্ডিত আৰু নেতাসকলৰ ভিতৰত জৱাহৰলাল নেহৰু,ভি ডি চাভাৰকাৰ,দাদা ভাই নৌৰজী,লালা লাজপত ৰায়,আৰ চি মজুমদাৰ,এছ এন বেনাৰ্জীকে প্ৰমুখ্য কৰি বহু নেতা জড়িত হৈ আছিল। জাতীয়তাবাদৰ আছে পৃথক পৃথক দৃষ্টিভংগী। প্ৰতিটো দৃষ্টিভংগীয়ে পৃথক দৃষ্টিকোণ একোটাক প্ৰকাশ কৰে।
ধৰ্মীয় জাতীয়তাবাদী দৃষ্টিভংগী মতে ধৰ্মীয় অনুভূতি আৰু হিন্দুৰ অতীতৰ গৌৰৱৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি জাতীয়তাবাদে বিকাশ লাভ কৰিলে। জাতীয়তাবাদী নেতাসকলে ধৰ্মীয় উৎসৱ অনুষ্ঠিত কৰি,পৰম্পৰাৰ সম্প্ৰসাৰণ কৰি ঔপনিৱেশিক ভাৰতৰ জনগণৰ মাজত জাতীয়তাবাদী অনুভূতি শক্তিশালী কৰাত আগভাগ ল’লে। ইয়াৰ বাবে ভাৰতত সাম্প্ৰদায়িকতাবাদৰ সৃষ্টি হ’ল।
ধৰ্ম নিৰপেক্ষ জাতীয়তাবাদী দৃষ্টিভংগী অনুসৰি জৱাহৰলাল নেহৰুৱে হিন্দু আৰু অতীতৰ মাজত সম্পৰ্ক দেখুৱাটো অস্বীকাৰ কৰিছিল। ভাৰতত বিভিন্ন ধৰ্ম,বৰ্ণ,জাতি ভিত্তিক বিভাজন আছিল তথাপি সেই বিভাজন দূৰ কৰি ঐক্যবদ্ধ জাতীয়তাবাদী ভাৰত গঢ় লৈ উঠিছিল।
অৰ্থনৈতিক জাতীয়তাবাদ ঔপনিৱেশিক ৰাষ্ট্ৰৰ শোষণ, নিৰ্যাতনৰ ভিত্তিত গঢ় লৈ উঠিছিল। এই দৃষ্টিভংগী অনুসৰি ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যবাদে গ্ৰহণ কৰা মুক্ত বাণিজ্য নীতিৰ ফলত ভাৰতত দৰিদ্ৰতা বৃদ্ধি পাইছিল। অৰ্থনৈতিক জাতীয়তাবাদীসকলে ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যবাদৰ সকলো ব্যৱস্থাৰ, অৰ্থনৈতিক শোষণৰ ব্যৱস্থাৱলীৰ ক্ষেত্ৰত সাম্ৰাজ্যবাদী নৈতিক কৰ্তৃত্বৰ ওপৰত প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিলে। তেওঁলোকৰ মতে ভাৰতৰ স্থানীয় মূলধন বিনিয়োগৰ দ্বাৰাহে ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক প্ৰগতিৰ সম্ভৱ।
ঔপনিৱেশিক দৃষ্টিভংগীয়ে সাম্ৰাজ্যবাদৰ শোষণকাৰী প্ৰকৃতিক অস্বীকাৰ কৰিছিল। এই দৃষ্টিভংগী অনুসৰি ভাৰতৰ ঔপনিৱেশিক বিৰোধী আন্দোলন ব্ৰিটিছ ঔপনিৱেশিকতাবাদৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা নাছিল। বিভিন্ন গোটৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল ভাৰতৰ ৰাজনৈতিক সংগঠনসমূহে জাতীয়তাবাদৰ নামত বিভিন্ন গোটৰ স্বাৰ্থ ৰক্ষা কৰিবলৈ বিচাৰিছিল।
জাতীয়তাবাদৰ কেমব্ৰিজ চিন্তাধাৰা অনুসৰি ভাৰতৰ জনগণ আৰু ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যবাদৰ মাজত বিৰোধিতা নাছিল। বিৰোধিতা হৈছিল ভাৰতীয়সকলৰ নিজৰ মাজতহে। বৰ্ণ আৰু বৰ্ণৰ মাজত জাতি আৰু জাতিৰ মাজত সম্প্ৰদায় আৰু সম্প্ৰদায়ৰ ভিতৰতে সংঘাত হৈছিল।
স্বাধীনতা আন্দোলনৰ নেতাসকল অসন্তুষ্ট আছিল কাৰণ তেওঁলোকৰ স্বাৰ্থ পূৰণ হোৱা নাছিল। ব্ৰিটিছ চৰকাৰে প্ৰতিষ্ঠা কৰা সাংবিধানিক, প্ৰশাসনীয় আৰু ৰাজনৈতিক গাঁথনিৰ মাজতহে ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলন গঢ় লৈ উঠিছিল।
জাতীয়তাবাদৰ মাৰ্ক্সবাদী দৃষ্টিভংগী অনুসৰি জাতীয়তাবাদী আন্দোলনবোৰ বুৰ্জোৱা শ্ৰেণীয়ে সংগঠিত কৰে আৰু এই শ্ৰেণী পুঁজিবাদৰ বাটকটীয়া। তেওঁলোকে সাম্ৰাজ্যবাদ আৰু ভাৰতীয় সমাজৰ মাজত বিৰোধিতা বুজি পাইছিল আৰু ভাৰতৰ সমাজত থকা শ্ৰেণী সংঘাত অস্বীকাৰ কৰা নাছিল।
ঔপনিৱেশে ধ্বংসাত্মক আৰু পুনৰগঠনৰ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছিল কিন্তু সীমিত উজ্জীৱিতৰ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছিল। যদিও জাতীয়তাবাদৰ অন্য হেঁচাত পৰি আন্দোলনে গতি পাইছিল তথাপিও কংগ্ৰেছ দলৰ উৎপত্তিৰ দ্বৈত চৰিত্ৰই কংগ্ৰেছ দলক জাতীয় আন্দোলনৰ সময়ছোৱাত ক্ৰিয়া কৰিছিল।

জাতীয়তাবাদৰ নিম্নবৰ্গৰ দৃষ্টিভংগী অনুসৰি বৰ্ণ, জাতি আৰু ধৰ্মীয় আদৰ্শক বাদ দি মাৰ্ক্সবাদীসকলেও জাতীয়তাবাদীসকলৰ দৰে একে পথকে অৱলম্বন কৰিছিল। ভাৰতৰ মূল সুঁতিৰ পৰা আঁতৰত থকা সমাজৰ উপান্তৰ শ্ৰেণী, অৱহেলিত শ্ৰেণী অৰ্থাৎ নিম্নবৰ্গ লোকসকলৰ মতামত আৰু অৱদান প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ বিচাৰিছিল। এই দৃষ্টিভংগীৰ স্বতন্ত্ৰ ক্ষেত্ৰ আছিল।
যিসকল লোকে বিভিন্ন আন্দোলনত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল তেওঁলোকে নিজৰ অৱস্থা উন্নতি হোৱাটো বিছাৰিছিল। সমান্তৰালভাৱে তেওঁলোকে নিজৰ অৱস্থা উন্নতি হোৱাটো বিচাৰিছিল। সেয়ে বহু সময়ত নিম্নবৰ্গ আৰু শিক্ষিত মধ্যবিত্ত শ্ৰেণীৰ মাজত সহ-অৱস্থানে দেখা দিছিল।
২৬ জানুৱাৰী ১৯৫০ তাৰিখে ভাৰতৰ সংবিধানৰ কার্যকৰী আৰম্ভ হোৱা দিনটোত গণৰাজ্য দিৱস উদযাপন কৰিবলৈ লোৱা হয়। এই দিনটো ভাৰতৰ ইতিহাসত এক গুৰুত্বপূর্ণ দিন হিচাপে চিহ্নিত।
ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ সংগ্ৰামৰ ফলস্বৰূপে দেশৰ জনগণৰ স্বঅধিকাৰ আৰু সমতাৰ আদৰ্শক ভিত্তি কৰি সংবিধানৰ মাধ্যমে এক নতুন দিশে যাত্রা আৰম্ভ কৰা হৈছিল। এই দিনটো ভাৰতৰ জাতীয়তাবাদৰ এক শক্তিশালী প্ৰতীক হিচাপে প্ৰতিষ্ঠিত হৈছে। জাতীয়তাবাদৰ আদৰ্শ আৰু গণৰাজ্য দিৱসৰ বিশেষত্বৰ পৰিসৰে ভাৰতৰ সমাজ আৰু ৰাজনীতিৰ গঠন আৰু বিকাশৰ প্ৰতি এক গভীৰ দৃষ্টি দিয়াৰ সুযোগ মেলে।

সংবিধানৰ মাধ্যমে ভাৰতৰ ৰাজনৈতিক, সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাৰ আধাৰ স্থাপন কৰা হৈছে। গণৰাজ্য দিৱস এক সান্নিধ্যৰ উপলক্ষৰূপে উদযাপন কৰা হয়, য’ত স্বাধীনতা সংগ্রাম আৰু জাতীয় একতাৰ আদৰ্শক সন্মান জনোৱা হয়। গণৰাজ্য দিৱসৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত ভাৰতৰ সংবিধানৰ ভূমিকা অত্যন্ত গুৰুত্বপূর্ণ। ১৯৪৭ চনত স্বাধীনতা লাভৰ পাছত ভাৰতৰ সমাজত এক উল্লেখযোগ্য পৰিৱর্তন আনিবলৈ সংবিধান গ্ৰহণ কৰা হৈছিল।
দেশৰ সকলো নাগৰিকৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰি, সমতাৰ আৰু ন্যায়ৰ পদ্ধতিৰে শাসন কৰাৰ উদ্দেশ্যৰ পৰা সংবিধান গৃহীত হৈছিল। এই সংবিধান ভাৰতৰ জাতীয়তাবাদৰ এক শক্তিশালী আধাৰ হৈ পৰিছে, যাৰ মাধ্যমে দেশৰ জনগণৰ মাজত একতাৰ অনুভৱ আৰু দেশৰ প্ৰতি গভীৰ প্ৰেম জন্মিছে। ভাৰতৰ সংবিধানৰ মাধ্যমে ৰাজ্যিক সংগঠন, গণতন্ত্ৰৰ ভিত্তি, সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক ন্যায়ৰ দিশে আগবঢ়া হৈছে।

সংবিধানত উল্লেখিত মৌলিক অধিকাৰসমূহ, যেনে সমান অধিকাৰ, ধৰ্ম, জাতি, ভাষা বা লিংগৰ পৰা মুক্তিৰ অধিকাৰ আৰু জাতীয়তাবাদৰ অনুভৱৰ লগতে দেশৰ শাসনত এক ইতিবাচক পৰিৱৰ্তন আনিছে। ইয়াৰ পৰা ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ঐক্য বজাই ৰখাৰ বাবে এক প্ৰতিশ্রুতিৰূপে গণৰাজ্য দিৱস পালন কৰা হয়।
গণৰাজ্য দিৱসৰ উদযাপনক ভাৰতৰ জাতীয় ঐক্য আৰু গৌৰৱৰ দিন হিচাপে চিহ্নিত কৰা হয়। ২৬ জানুৱাৰীৰ এই দিনটোত ভাৰতৰ ৰাজধানী দিল্লীৰ ৰাজপথত এক বিৰাট সামৰিক পৰিদৰ্শন অনুষ্ঠিত হয়, য’ত ভাৰতৰ সুৰক্ষা বাহিনীৰ মাজত বৈশিষ্ট্যপূর্ণ সামৰিক শক্তি, মঙ্গলময় পৰম্পৰাসমূহ আৰু দেশৰ সংস্কৃতিৰ সৌন্দর্যৰ পৰিচয় দিয়া হয়। এই পৰিদৰ্শন তাত্বিকভাবে জাতীয়তাবাদৰ এক প্ৰতীক হিচাপে পৰিগণিত।
এই দিনটোত প্ৰতিষ্ঠিত সন্মান আৰু গৌৰৱৰ পৰিসৰে, দেশৰ ৰাষ্ট্ৰীয় একতাৰ প্রতি সমৰ্পিত এক প্ৰতিৰূপ দেখা যায়। দেশৰ পুথিৰ পৰা ব্যক্তিগত পৰ্য্যায়লৈকে জাতীয়তাবাদৰ অনুভৱ আকৰ্ষিত হয়। বিশেষকৈ, শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত আৰু সমাজৰ ভিতৰত এক নতুন একতাৰ সৃষ্টি হয়।
গণৰাজ্য দিৱসৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা জাতীয়তাবাদৰ অনুভূতি ভাৰতৰ চাৰিওদিশে সাৰথি হ’ব। ভাৰতৰ ভৱিষ্যত একতাৰে পূৰ্ণৰূপে বিকশিত হ’বলৈ দেশৰ মৌলিক অধিকাৰৰ সুৰক্ষা, গণতন্ত্ৰৰ প্ৰতি প্ৰেম আৰু শাসনতন্ত্রৰ শক্তি হৈছে এক শক্তিশালী আধাৰ। এই দিনে দেশৰ জনগণৰ একতা আৰু জাতীয়তাবাদৰ সংস্কৃতি ৰক্ষা কৰাটো এক প্ৰধান লক্ষ্য।
গণৰাজ্য দিৱস ভাৰতৰ জাতীয়তাবাদৰ পুনৰুজ্জীৱনৰ এক শক্তিশালী দিন। এই দিনটোত ভাৰতৰ নাগৰিকসকলৰ মাজত এক নতুন চেতনা, একতা আৰু দেশৰ প্রতি গভীৰ প্ৰেম গঢ়ি উঠাৰ প্ৰয়োজন। গণৰাজ্য দিৱসৰ উদযাপন ভাৰতৰ সামাজিক, ৰাজনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক পৰিৱর্তনৰ এক মাধ্যম যিয়ে দেশৰ শাসনতন্ত্ৰৰ শক্তি আৰু জাতীয়তাবাদৰ এক শক্তিশালী আধাৰ প্ৰতিষ্ঠিত হয়।

(মনস্বিনী শৰ্মা শিৱসাগৰৰ এগৰাকী যুৱ লেখিকা)
Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking. You can send your articles to editor@mahabahu.com / editor@mahabahoo.com(For Assamese article, Unicode font is necessary) Images from different sources.