গেছলাইটিং : বিবেকৰ নিয়ন্ত্ৰণ
ASSAMESE Section / Special Report
গেছলাইটিং : বিবেকৰ নিয়ন্ত্ৰণ
সংঘমিত্ৰা কাশ্যপ
যদি কাইলৈ ৰাতিপুৱা আপুনি শুৱাৰ পৰা উঠি গম পায় যে আপোনাৰ সমগ্ৰ পৃথিৱীখনেই ভুৱা তেন্তে আপুনি কি কৰিব বাৰু ?
জীৱনত এই বাকী শাৰী আপুনি প্ৰায়ে শুনিছে নেকি বাৰু যে “ইমান সংবেদনশীল হোৱাৰ প্ৰয়োজন নাই। মই কেৱল ধেমালি কৰি আছিলো।” আৰু শেষত আপুনি নিজৰ আৱেগকেই মিছা বুলি ভাবি লৈছে আৰু আন ব্যক্তি জনৰ কথাটো সঁচা। হৈছে নে বাৰু এনেকুৱা!!
অলপ জটিল যেন লাগিছে কথাটো নহয় নে? বহুত সময়ত আমি দেখা পাওঁ যে যি কথা আমি ইমান বছৰে সঁচা বুলি ভাবি আছোঁ , সেইয়া আচলতে আন ব্যক্তিয়ে আমাৰ বিবেকত উপস্থাপন কৰি দিয়া কিছু মিছা তথ্য। এই প্ৰক্ৰিয়াটোক গেছলাইটিং বুলি কোৱা হয়।
ই হৈছে এক ধৰণৰ মানসিক ঘটনা য’ত কোনো ব্যক্তি বা গোটে এজন বা ততোধিক লোকক মানসিক বাবে হেঁচা মাৰি ধৰি তেওঁলোকৰ বিবেক আৰু বাস্তৱৰ প্ৰতি থকা ধাৰণাক লৈ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে আৰু সত্যৰ পৰা তেওঁলোকক দূৰত ৰাখিব চেষ্টা কৰে। এই কথাটো খুব সহজতে আমি এখন চিনেমাৰ কাহিনীৰে বুজিব পাৰিম। ছবিখন হৈছে ড ট্ৰুমেন শ্ব’।
এই ছবিখন ১৯৯৮ চনত এণ্ড্ৰু নিকোলৰ দ্বাৰা লিখা আৰু সহ-প্ৰযোজক আৰু পিটাৰ ৱেয়াৰৰ পৰিচালনাত নিৰ্মিত এখন আমেৰিকান নাট্য ছবি। ছবিখনত নায়কজন অজ্ঞাত যে তেওঁ নিজৰ সমগ্ৰ জীৱনটো এটা বিশাল চাউণ্ডষ্টেজত কটাবলগীয়া হৈছে, আৰু ইয়াক এটা ৰিয়েলিটি টেলিভিছন শ্ব’ হিচাপে চিত্ৰগ্ৰহণ আৰু সম্প্ৰচাৰ কৰা হৈছে।
তেওঁৰ সকলো বন্ধু, পৰিয়াল আৰু তেওঁৰ সমাজৰ সদস্যই দৰমহা পোৱা অভিনেতা ,অভিনেত্ৰী যাৰ কাম হৈছে তেওঁৰ সেই ভ্ৰমটোক বজাই ৰখা আৰু ট্ৰুমেনক তেওঁ বাস কৰা ভুৱা পৃথিৱীখনৰ বিষয়ে অজ্ঞাত কৰি ৰখা। অৰ্থাৎ সকলোৱে তেওঁক গেছলাইটিং কৰি আহিছে আৰু সেই জীৱনটোকে ব্যক্তিজনে সত্য বুলি ভাবি ল’বলৈ যোৱা কথাটো এই ছবিখনত খুব সুন্দৰকৈ দেখুওৱা হৈছে।
আচলতে , গেছলাইট কৰা লোকসকলে ইচ্ছাকৃতভাৱে বা অনিচ্ছাকৃতভাৱে এই ধৰণৰ অপব্যৱহাৰ ব্যৱহাৰ কৰি আনৰ ওপৰত ক্ষমতা বা নিয়ন্ত্ৰণ প্ৰয়োগ কৰিব বিচাৰে আৰু এইয়া ব্যৱহাৰ আমি ভালপোৱা সম্পৰ্ক আৰু বন্ধুৰ মাজত বেছিকৈ দেখিবলৈ পোৱা যায় ।গেছলাইটিং অনুভৱ কৰাসকলে প্ৰায়ে বাস্তৱৰ নিজৰ সংস্কৰণটোৰ বিষয়ে বিভ্ৰান্তি অনুভৱ কৰিব পাৰে, উদ্বেগ অনুভৱ কৰিব পাৰে বা নিজকে বিশ্বাস কৰিব নোৱাৰে।
“গেছলাইটিং” শব্দটোৰ উৎপত্তি ১৯৩৮ চনৰ নাটক আৰু তাৰ পিছৰ ১৯৪৪ চনৰ ‘গেছলাইট’ নামৰ চিনেমাখনৰ পৰাই হৈছে। চিনেমাখনৰ কাহিনীৰ অনুসৰি পত্নী গৰাকীয়ে প্ৰায়ে লক্ষ্য কৰে যে তেওঁৰ ঘৰৰ গেছৰ লাইটবোৰ সময়ে সময়ে ম্লান আৰু সলনি হৈ থাকে, কিন্তু স্বামীয়ে নিজৰ পত্নীক পতিয়ন নিয়াবলৈ চেষ্টা কৰে যে তেওঁৰ মতিভ্ৰম হৈছে।
আনৰ দ্বাৰা এই ধৰণৰ আৱেগিক নিয়ন্ত্ৰনক তেতিয়াৰ পৰাই গেছলাইটিং বুলি জনা যায়।গেছলাইটিং প্ৰায়ে এক স্থায়ী ধৰণ , যাৰ ফলত সময়ৰ লগে লগে ভুক্তভোগীসকলৰ ধাৰণা, পৰিচয় আৰু আত্মমূল্যবোধ হেৰুৱাব পাৰে।
কি ধৰণে গেছলাইটিং আৰম্ভ হয় বাৰু? আচলতে যিকোনো সম্পৰ্কত যদি এজন ব্যক্তি গেছলাইটাৰ হয়, তেনেহ’লে প্ৰথমেই তেওঁৰ সৈতে সম্পৰ্ক এটা যথেষ্ট ভালকৈ আৰম্ভ হোৱা যেন লাগিব পাৰে। ভুক্তভোগীক সকলো সময়তে প্ৰথম অৱস্থাত প্ৰশংসা কৰিব পাৰে আৰু লগে লগে তেওঁলোকৰ আগত নিজৰ কথা ক’ব পাৰে।
ভুক্তভোগীয়ে যিমানেই সোনকালে আকৰ্ষিত হয় সিমানেই সোনকালে ব্যক্তিজনে তেওঁলোকৰ আৱেগক নিজৰ অধীনত আনিবলৈ চেষ্টা কৰিব আৰু তেওঁৰহে প্ৰতিটো কথা সত্য এইধৰনে ব্যক্তি জনক পতিয়ন নিয়াবলৈ চেষ্টা কৰিব পাৰে , যি আমি আজিকালি প্ৰায় সম্পৰ্ক বোৰতে দেখিবলৈ পাওঁ। গেছলাইটাৰ এজনে প্ৰথম অৱস্থাত সহজ কথাৰ ওপৰত মিছা ক’ব, কিন্তু ভুল তথ্যৰ পৰিমাণ ক্ৰমান্নয়ে বাঢ়ি যাব।
ধৰি লওক আপোনাৰ সংগী জন আজি বন্ধুৰ লগত ওলাই গৈছে, কিন্তু আপোনাক অফিচৰ বিশেষ কাম বুলি মিছা মাতিছে। প্ৰথম অৱস্থাত হয়টো আপুনি তেওঁৰ কথাটো সঁচা বুলি মানি লবলৈ চেষ্টা কৰিব আৰু মনিও ল’ব।
কিন্তু লাহে লাহে আপোনাৰ সন্দেহ স্থাপন হ’লে আপুনি যদি তেওঁক এই বিষয়ত প্ৰশ্ন কৰে, দেখা পোৱা যাব যে তেওঁ আপোনাৰ আবেগ বা প্ৰশ্নক আওঁকাণ কৰাৰ লগতে বিভিন্ন কথাৰে আপুনি হে যে ভুল আৰু আপোনাৰ চিন্তা বোৰ বেলেগ এই বিভ্ৰাতি ডাঙি ধৰিব পাৰে। এই প্ৰচেষ্টাত আপোনাৰ মানসিক চিন্তাত ইমান হেঁচা দিয়া হয় যে আপুনি নিজস্ব চিন্তা পাহৰি লাহে লাহে গেছলাইটাৰ জনৰ কথাই সঁচাই সঁচা বুলি মানিবলৈ বাধ্য হয়।
মেনিপুলেচন গেছলাইটিঙৰ এটা মূল অংশ, কিন্তু মেনিপুলেচন এটা মোটামুটি সাধাৰণ কৌশল, আৰু প্ৰায় যিকোনো ব্যক্তিয়ে ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হোৱাৰ বিপৰীতে গেছলাইটিং, আৰু গেছলাইটাৰ, অধিক বিৰল।
শিশু সকলে কম বয়সতে পিতৃ-মাতৃক আৱেগিক ভাবে নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে, আৰু বজাৰ কৰ্তাসকলে গ্ৰাহকক হেঁচা মাৰি ধৰাৰ লক্ষ্য ৰাখে, ই গেছলাইটিঙ নহয়। গেছলাইটিঙত কেৱল কাৰোবাক প্ৰভাৱিত কৰাই নহয়, তেওঁক নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ উদ্দেশ্যেৰে নিৰ্যাতনমূলক আচৰণৰ এটা আৰ্হি জড়িত হৈ থাকে।
গেছলাইটিঙৰ লক্ষণসমূহ কি কি?
গেছলাইটিংৰ বলি হ’লে উদ্বেগ, হতাশা আৰু আত্মহত্যাৰ চিন্তাকে ধৰি অন্যান্য মানসিক স্বাস্থ্যজনিত চিন্তাৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে। এই কাৰণে আপুনি কেতিয়া গেছলাইটিং অনুভৱ কৰিছে সেইটো চিনাক্ত কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ।
ইয়াৰ প্ৰথমটো হৈছে এজন ব্যক্তিয়ে নিজৰ অনুভৱ আৰু বাস্তৱতাক যিকোনো কথাতে সন্দেহ কৰা। ইয়াত ব্যক্তি বা ভুক্তভুগী জনে নিজকে পতিয়ন নিয়াবলৈ চেষ্টা কৰে যে তেওঁ যি যি ব্যৱহাৰ আনৰ পৰা পাইছে বা লাভ কৰিছে সেয়া ইমান বেয়া নহয় , তেওঁৰ নিজৰ চিন্তা টোত হে খেলিমেলি আছে । ই যিকোনো ঘটনাক লৈ হব পাৰে লাগিলে সেয়া ব্যক্তি জনৰ খোৱা, শুৱাৰ দৰে দৈনন্দিন কামেই নহওঁক কিয়।
দ্বিতীয়তে ব্যক্তিজনে নিজৰ বিচাৰ আৰু ধাৰণাক লৈ সকলো সময়তে প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিব পাৰে, যে “ মইয়ে ভুল “এই ধাৰণা আহিব পাৰে। লগতে আৱেগ প্ৰকাশ কৰিবলৈ ভয় কৰে। কাৰণ তেওঁ জানে যে মতামত প্ৰকাশ কৰিলে সাধাৰণতে শেষত তেওঁৰ মনটো বেয়া লাগিব, , নিজৰ ওপৰতে সন্দেহ হ’ব, গতিকে আপুনি ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে মৌন হৈ থকাই শ্ৰেষ্ঠ বুলি ভাৱ আহিব পাৰে।
তৃতীয়তে নিজকে দুৰ্বল আৰু অসুৰক্ষিত অনুভৱ কৰা। কাৰণ যেতিয়া কথা ক’বলৈ নতুবা প্ৰকাশ কৰিবলৈ মনত সন্দেহ আৰু ভয় আহিব তেতিয়া আনৰ আগত সদায়েই নিজকে দুৰ্বল আৰু আত্মসন্মানৰ অভাৱ অনুভৱ কৰা দেখা যাব। প্ৰতিটো মূহুৰ্তত ভুক্তভোগীৰ এনে লাগিব যেন তেওঁ আনতকৈ বহুত গুণেই সকলো ক্ষেত্ৰতে অযোগ্য।
তাৰ লগতে আছে নিজকে অকলশৰীয়া আৰু শক্তিহীন অনুভৱ কৰা কাৰণ ভুক্তভোগীজন নিশ্চিত যে আপোনাৰ চৌপাশৰ সকলোৱে আপোনাক “অদ্ভুত” বা “অস্থিৰ” বুলি ভাবে, ঠিক যেনেকৈ তেওঁক গেছলাইটিং কৰা ব্যক্তিজনে তেওঁৰ কথা কয়। ইয়াৰ ফলত তেওঁ আৱদ্ধ আৰু বিচ্ছিন্ন অনুভৱ কৰিব পাৰে।
ইয়াৰ উপৰিও গেছলাইট কৰা ব্যক্তিজনে যদি ভুক্তভোগীজনক ভুল, অবুদ্ধিমান, অপৰ্যাপ্ত বা উন্মাদ যেন অনুভৱ কৰোৱাই তেনেহ’লে কেতিয়াবা তেওঁ এই কথাবোৰ নিজৰ মাজতে আওৰাই থকা দেখা পোৱা যাব। ইয়াত ব্যক্তি এজনে নিজকে সদায়েই আপুনি অত্যধিক সংবেদনশীল
আৰু ভুল থাকিলেও বা নথাকিলেইও তেওঁ অত্যধিক সময় ক্ষমা খুজিবলৈ কটায় কাৰণ তেওঁ নিজৰ আত্মবিশ্বাস কমি অহা দেখা যায়।
গেছলাইটিং আচৰণ বেলেগ বেলেগ, কিন্তু কিছুমান সাধাৰণ গেছলাইটিং আচৰণৰ ভিতৰত আছে:
যি যিকোনো পৰিঘটনা বা কেনেকৈ হৈছিল ভুক্তভোগী জনে বৰ্ণনা কৰিলে পাহৰি যোৱাৰ অভিনয় কৰা । আনকি ভুক্তভোগীয়ে মিছা কথাৰ প্ৰমাণ দিলেও গেছলাইটাৰে কেতিয়াও স্বীকাৰ নকৰে আৰু দোষ সদায় আন জন ব্যক্তিৰ ওপৰত স্থানান্তৰিত কৰা দেখা যায়। ইয়াৰ ফলত ভুক্তভোগীয়ে হয়তো বিশ্বাস কৰিব পাৰে যে তেওঁলোকেই গেছলাইটাৰৰ বেয়া আচৰণৰ মূল কাৰণ।
উদাহৰণ স্বৰূপে গেছলাইটাৰে হয়তো ক’ব, ‘আপুনি যদি বেলেগ আচৰণ কৰিলেহেঁতেন, তেন্তে মই আপোনাৰ লগত এনে ব্যৱহাৰ কৰাৰ প্ৰয়োজন নাথাকিলহেঁতেন।’ ইয়াত ভুক্তভোগীয়ে প্ৰশ্ন কৰিব পাৰে যে তেওঁলোকৰ চিন্তা আৰু অনুভৱ বাস্তৱিক নেকি বা অতিমাত্ৰা প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰাৰ বাবে মূৰ্খতা অনুভৱ কৰিব পাৰে।
যদি কোনোবাই আপোনাক গেছলাইট কৰি আছে বুলি ভাবিছে তেতিয়া কি কৰা উচিত সেয়া তলত উল্লেখ কৰা হ’ল।
যদি আপুনি কোনো সম্পৰ্কত গেছলাইটিংৰ সন্মুখীন হৈছে তেন্তে নিজকে সুৰক্ষিত কৰিবলৈ আপুনি ল’ব পৰা কিছুমান পদক্ষেপ আছে।
আপুনি কৰিব পৰা কামবোৰ হ’ল:
দূৰত্ব : যদি আপুনি ইয়াৰ লক্ষণ বোৰ জানে আৰু অনুভৱ কৰিছে তেনেহ’লে গেছলাইটিঙে সৃষ্টি কৰিব পৰা তীব্ৰ আৱেগৰ নিজকে কিছু আঁতৰত ৰখাটো সহায়ক হ’ব পাৰে।
প্ৰমাণ সংৰক্ষণ কৰা : : যিহেতু গেছলাইটিঙে আপোনাক নিজকে প্ৰশ্ন কৰিবলৈ বাধ্য কৰিব পাৰে, সেয়েহে আপোনাৰ অভিজ্ঞতাৰ প্ৰমাণ সংৰক্ষণৰ ওপৰত কাম কৰক। ফোনত হোৱা কথোপকথন সংৰক্ষণ কৰক, বা ইমেইল ৰাখক যাতে আপুনি পিছত সেইবোৰৰ ওপৰত উভতি চাব পাৰে আৰু নিজকে সোঁৱৰাই দিব পাৰে যে আপুনি নিজকে সন্দেহ বা প্ৰশ্ন কৰা উচিত নহয়।
সীমা নিৰ্ধাৰণ কৰা : সীমাৰেখাই আনক কয় যে আপুনি সম্পৰ্কত কি গ্ৰহণ কৰিবলৈ ইচ্ছুক। আপোনাৰ মনৰ কথা স্পষ্টকৈ প্ৰকাশ কৰক আৰু আপুনি আনজনক আপুনি ক’বলগীয়া কথাক তুচ্ছজ্ঞান কৰা বা অস্বীকাৰ কৰাৰ দৰে কামত লিপ্ত হ’বলৈ অধিকাৰ নিদিব।
আত্ম-যত্নৰ ওপৰত গুৰুত্ব : আপোনাৰ শাৰীৰিক আৰু আৱেগিক প্ৰয়োজনীয়তাৰ যত্ন লোৱাটো প্ৰয়োজন কাৰণ ই আপোনাৰ মনৰ অৱস্থা উন্নত কৰি পাৰ্থক্য আনিব পাৰে। গেছলাইটাৰে আপোনাক আত্ম-যত্নৰ অযোগ্য অনুভৱ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিব পাৰে বা প্ৰথাক এলেহুৱা বুলি কব পাৰে। কিন্তু ইয়াৰ পিছতো আত্ম-যত্নৰ অভ্যাস বজাই ৰখাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ।
বাহিৰৰ দৃষ্টিভংগী: আপুনি কি অৱস্থাৰ মাজেৰে পাৰ হৈ গৈছে সেই বিষয়ে বন্ধু বা পৰিয়ালৰ সদস্যৰ সৈতে কথা পাতক। আন এজনৰ দৃষ্টিভংগী থাকিলে আপোনাৰ বাবে পৰিস্থিতি অধিক স্পষ্ট হ’ব পাৰে।
সম্পৰ্ক শেষ কৰা: ই কঠিন হ’ব পাৰে যদিও বাৰে বাৰে গেছলাইট কৰা কোনোবা এজনৰ সৈতে সম্পৰ্ক শেষ কৰাটোৱেই প্ৰায়ে নিৰ্যাতন শেষ কৰাৰ আটাইতকৈ ফলপ্ৰসূ উপায়।
যদি আপুনি সন্দেহ কৰে যে আপুনি গেছলাইটিং অনুভৱ কৰিছে, তেন্তে আপুনি মানসিক স্বাস্থ্যৰ পেছাদাৰীৰ সৈতে কথা পতাটোও সহায়ক বুলি বিবেচনা কৰিব পাৰে। তেওঁলোকে আপোনাক পৰিস্থিতিৰ বিষয়ে অধিক জানিবলৈ সহায় কৰিব পাৰে, দৃষ্টিভংগী লাভ কৰিব পাৰে আৰু নতুন কৌশল বিকশিত কৰিব পাৰে যিয়ে আপোনাক আচৰণৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
মনত ৰাখিব যে আপুনি যি অনুভৱ কৰিছে তাৰ বাবে আপুনি দোষী নহয়।
আপোনাক গেছলাইট কৰা ব্যক্তিজনে এইদৰে আচৰণ কৰিবলৈ বাছনি কৰিছে। ই মাত্ৰ এক পৰিস্থিতি। আপোনাৰ ঘৰত, কৰ্ম জীৱনত, নতুবা সামাজিক জীৱনৰ যিকোনো ব্যক্তি ইয়াৰ সৈতে সংযুক্ত থাকিব পাৰে। গতিকে যদি আপুনি গেছলাইটিং হোৱাৰ দৰে অনুভৱ কৰে তেনেহ’লে অতি সোনকালে সহায় লোৱা উচিত।
সংঘমিত্ৰা কাশ্যপ, মনোবিজ্ঞানী
Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking. You can send your articles to editor@mahabahu.com / editor@mahabahoo.com(For Assamese article, Unicode font is necessary) Images from different sources.
Related Posts
আহোম ৰাজতন্ত্ৰত পশ্চিম অসমৰ চৌধুৰী-তন্ত্ৰ
আহোম ৰাজতন্ত্ৰত পশ্চিম অসমৰ চৌধুৰী-তন্ত্ৰ দিগন্ত কুমাৰ গগৈ দিগন্ত কুমাৰ গগৈ পৃষ্ঠভূমি প্ৰাচীন কালৰ ঐতিহাসিক সূত্ৰৰ মতে ভাৰতবৰ্ষৰ পূৰ্ব দিশত...
Read moreDetails
Mahabahu: An International Journal Showcasing Premium Articles and Thought-Provoking Opinions on Global Challenges—From Climate Change and Gender Equality to Economic Upliftment.