নাগৰিকৰ মগজু ‘হেক’ কৰা স্নায়ুৰাজনৈতিক বিশেষজ্ঞৰ এতিয়া জয়জয়াকাৰ!
অঞ্জন শৰ্মা
নাগৰিকৰ মগজু ‘হেক’ কৰা স্নায়ুৰাজনৈতিক বিশেষজ্ঞৰ এতিয়া জয়জয়াকাৰ!
অঞ্জন শৰ্মা
‘বাস্তৱ হ’ল এক বিভ্ৰম’ (Reality is merely an illusion, albeit a very persistent one)- আইনষ্টাইনে কৈছিল।
ৱাচাউস্কি (Lana Wachowski, Lilly Wachowski)ৰ দ্বাৰা পৰিচালিত, ১৯৯৯ চনৰ চিনেমা ‘দ্যা মেট্ৰিক্স‘ ( The Matrix)ৰ দৰেই আমিও কি কোনো অবাস্তৱ জগতত আছো – যিখন জগত নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছে কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাসম্পন্ন অসংখ্য মেচিনে? মেচিনৰ হাতৰ পুতলা হিচাপেই আমি কৰি আছো নেকি আমাৰ নিত্যকৰ্ম?
১৯৯৯ চনৰ চিনেমা ‘দ্যা মেট্ৰিক্স’-এ চিনেমা জগতত তোলপাৰ লগাইছিল। চিনেমাখনৰ চৰিত্ৰবোৰ ‘চিমুলেটেড ৰিয়েলটি‘ৰ জগতত আৱদ্ধ হৈ পৰে। তেওঁলোকৰ আশে-পাশে যিবোৰ ঘটনা ঘটে, সেইবোৰৰ কোনোটোৱেই বাস্তৱ নহয়। বৰং কম্পিউটাৰসৃষ্ট এখন জগত, যাক নিয়ন্ত্ৰণ কৰে চৰিত্ৰবোৰৰ মগজুৰ শক্তিয়ে।
চিনেমাখনৰ চৰিত্ৰবোৰ হ’ল সেই শক্তিৰ উৎস – যিয়ে অসংখ্য বুদ্ধিমান মেচিন চলাবলৈ ইন্ধন যোগায় আৰু সেই মেচিনবোৰে চৰিত্ৰৰ আশে-পাশে এক বাস্তৱসদৃশ জগত সৃষ্টি কৰিব পাৰে। ১৯৯৯ চনত সেই চিনেমাখন মুকলি হোৱাৰ পিছত এতিয়ালৈকে চিৰিজ হিচাপে তিনিখন চিনেমা মুকলি হৈছে।
‘দ্যা মেট্ৰিক্স’-অৰ এক উল্লেখযোগ্য চৰিত্ৰ আছিল মৰফিয়াছ । এটা দৃশ্যত তেওঁৰ উক্তি আছিল, ‘বাস্তৱ কি? বাস্তৱক তুমি কিদৰে ব্যাখ্যা কৰিবা? যিবোৰ অনুভৱ কৰিছা, তাৰ গোন্ধ পাইছা, যিহৰ সোৱাদ লৈছা, যিবোৰ দেখা পাইছা – যদি তুমি সেই সকলোবোৰৰ বিষয়ে কোৱা, তেনেহ’লে ‘বাস্তৱ’ হ’ল এনে কিছুমান বৈদ্যুতিক সংকেত – যিবোৰে তোমাৰ মগজু পঢ়ি পেলাইছে। সেই জগতখনকেই তুমি জানিবলৈ সক্ষম হৈছা।’
আমাৰ আশে-পাশে থকা জগতখন কি বাস্তৱ? নে মেট্ৰিক্সৰ চৰিত্ৰ নিঅ’, মৰফিয়াছ অথবা ট্ৰিনিটিৰ দৰে আমিও কোনো এনে এক মেট্ৰিক্সৰ জগতত আৱদ্ধ হৈ পৰিছো?
‘দ্যা মেট্ৰিক্স’ এখন তোলপাৰ লগোৱা চিনেমা। এখন তোলপাৰ লগোৱা বিখ্যাত গ্ৰন্থ হ’ল পৰমহংস যোগানন্দৰ ‘এগৰাকী যোগীৰ আত্মজীৱনী‘( Autobiography of a Yogi)। সেই গ্ৰন্হৰ ত্ৰিচত্বাৰিংশ অধ্যায় হ’ল ‘শ্ৰীযুক্তেশ্বৰ গিৰিদেৱৰ পুনৰ আৱিৰ্ভাৱ‘। সেই অধ্যায়ত শ্ৰীযুক্তেশ্বৰ গিৰিদেৱে তেওঁৰ প্ৰিয় শিষ্য যোগানন্দক ভালেমান কথা কৈছিল।
তাৰে মাজৰ কেইশাৰীমান কথা আছিল – ‘এনে কিছুমান সূক্ষ্মজগত আছে যিবোৰত বহু আত্মিকে বাস কৰে। সেই আত্মিকসকলে সূক্ষ্মবাহন অথবা আলোকপিন্ডৰ সাহায্যৰে গ্ৰহৰ পৰা গ্ৰহান্তৰলৈ ভ্ৰমণ কৰে – বিদ্যুৎ আৰু তেজষ্ক্ৰিয় শক্তিতকৈও দ্ৰুতবেগেৰে!
‘আত্মিক বা পাৰলৌকিক জগত পোহৰ আৰু বৰ্ণৰ বিভিন্ন সূক্ষ্ম স্পন্দনেৰে গঠিত, আৰু সেই জগত এই জড়বিশ্বতকৈও শত সহস্ৰগুণে ডাঙৰ। এই সমগ্ৰ ভৌতজগত, এটা কঠিন পাচিৰ দৰে সূক্ষ্মলোকৰ প্ৰকান্ড বেলুনৰ তলত ওলমি আছে। আমাৰ এইখন জড়জগতৰ বহু সূৰ্য -চন্দ্ৰই অইন ভালেমান গ্ৰহ-নক্ষত্ৰৰ সৈতে যিদৰে মহাশূণ্যত পৰিভ্ৰমণ কৰে, সেইদৰে সূক্ষ্মজগততো বহুতো নক্ষত্ৰপুঞ্জ আছে – যিবোৰ ভৌত চন্দ্ৰ -সূৰ্যতকৈও বহু বেছি সুন্দৰ। সূক্ষ্মজগতৰ জ্যোতিষ্কমন্ডল দেখাত আমাৰ এই পৃথিৱীৰ ‘অৰোৰা বোৰিয়ালিছ’ৰ দৰে।
‘ …. সূক্ষ্মদেহ শীতোষ্ণ বা অইন কোনো ধৰণৰ প্ৰাকৃতিক অৱস্থাৰ বশীভূত নহয়। সূক্ষ্ম শৰীৰসংস্থানত আছে সূক্ষ্ম মস্তিষ্ক – যাৰদ্বাৰা সৰ্বদশী সহস্ৰদল কমল আংশিকভাৱে সক্ৰিয়, আৰু আছে সুষুন্মা নাড়ীত ছয়টা প্ৰস্ফুটিত পদ্ম বা সূক্ষ্ম মস্তিষ্ক কশেৰুকাচক্ৰ। হৃৎপিন্ডই সূক্ষ্ম মস্তিষ্কৰপৰা মহাজাগতিক শক্তি আৰু আলোক গ্ৰহণ কৰি সেইবোৰক সূক্ষ্ম তন্ত্ৰিকা আৰু শৰীৰকোষৰ ভিতৰলৈ চালনা কৰে। সূক্ষ্মশৰীৰধাৰী সকলে ‘প্ৰাণকণিকা’ শক্তি বা পৱিত্ৰ মন্ত্ৰশক্তি-বলেৰে তেওঁলোকৰ আকৃতিৰ পৰিৱৰ্তন কৰিব পাৰে….’
সুদীৰ্ঘ সেই অধ্যায়ৰ বিষয়ে ইমানতেই এৰিলো। কিন্তু ‘দ্যা মেট্ৰিক্স’ আৰু ‘এগৰাকী যোগীৰ আত্মজীৱনী’ৰ এটা অধ্যায়ৰ মাত্ৰ কেইশাৰীমান এইবাবেই উল্লেখ কৰিলো যিহেতু মেট্ৰিক্সৰ দৰে বা শ্ৰীযুক্তেশ্বৰ গিৰিদেৱে উল্লেখ কৰা জগতৰ দৰেই আমিও সম্প্ৰতি এখন এনে জগতত বাস কৰিছো – যিখন জগতত আমাৰ দৰে নাগৰিকৰ মগজু হেক কৰা স্নায়ুৰাজনৈতিক বিশেষজ্ঞৰ এতিয়া জয়জয়াকাৰ হৈছে আৰু নাগৰিকসকল হৈ পৰিছে মাথোঁ ভোটাৰ, শাসক – ৰাজনৈতিক দল- কৰ্পোৰেট আদিৰ হাতৰ পুতলা! এয়া যেন নতুন এখন ৰাজনৈতিক মেট্ৰিক্স, এখন নতুন সূক্ষ্মলোক!
স্থল, মহাকাশ, বায়ু আৰু সাগৰৰ লগতে যুদ্ধৰ বাবে “পঞ্চম ডমেইন” হিচাপে চাইবাৰ স্পেচৰ কথা কোৱা হয়, বিশেষকৈ সামৰিক মহলত। কিন্তু সম্প্ৰতি সামৰিক ক্ষেত্ৰত ষষ্ঠ আৰু তৰ্কসাপেক্ষভাৱে অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ ‘ডমেইন’ এটা ওলাইছে আৰু সেইটো হৈছে ‘মানুহৰ মগজু‘। কেৱল সামৰিক ক্ষেত্ৰত নহয়, এতিয়া ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰত, বাণিজ্যিক ক্ষেত্ৰত, সামাজিক ক্ষেত্ৰত, আনকি ধৰ্মীয় ক্ষেত্ৰতো ই হৈ পৰিছে আক্ৰমণৰ এক প্ৰধান লক্ষ্যস্থান।
ইয়াৰ লগে লগে সৃষ্টি হৈছে এক নতুন অভিধা – মানুহৰ মগজু ‘হেক’ কৰা স্নায়ুৰাজনৈতিক বা নিউৰ’পলিটিক্স বিশেষজ্ঞ!
হয়, এক নতুন তথা গুৰুত্বপূৰ্ণ শ্ৰেণী।
তেনে এজন বিশেষজ্ঞই ধৰক ‘ৱেবকেম’টো ‘অন’ কৰি নিজৰ লেপটপটো এজন ব্যক্তিৰ ওচৰলৈ স্লাইড কৰি দিছে। ধৰক ব্যক্তিজনৰ নাম ৰাম। ৰামৰ মুখখনে লেপটপৰ পৰ্দাৰ পৰা ৰামৰ ফালে ঘূৰি চাই আছে, বগা ৰেখাৰ জালিৰে ৰামৰ মুখমণ্ডল আবৃত হৈ আছে – যিয়ে ৰামৰ অভিব্যক্তিৰ ‘কনট্যুৰ’ৰ সুক্ষ্ম ৰেখাংকণ কৰিছে। ইয়াৰ কাষতে এখন ছাঁযুক্ত খিৰিকী আছে – যিয়ে ছটা “মূল আৱেগ” অনুসৰণ কৰিছে: সুখ, আশ্বৰ্য, বিতৃষ্ণা, ভয়, খং আৰু দুখ।
প্ৰতিবাৰেই ৰামৰ অভিব্যক্তি সলনি হ’লে প্ৰতিটো আৱেগৰ কাষত থকা এটা জোখ-মাখৰ সূচকদন্ড উঠা-নমা হয়, যেন ৰামৰ অনুভৱবোৰ এক অডিঅ’ সংকেত। কেইছেকেণ্ডমানৰ পাছত খিৰিকীখনত এটা ‘বল্ড’ সেউজীয়া শব্দ জিলিকি উঠে: ANXIETY।
যেতিয়া ৰামে বিশেষজ্ঞলৈ উভতি চায়, তেতিয়া অনুভৱ কৰে যে বিশেষজ্ঞই নিজৰ চকুৰে ৰামে কি ভাবিছে সেয়া সঠিকভাৱে ইতিমধ্যে জানিব পাৰিছে৷
তেনে এজন বিশেষজ্ঞ হ’ল, এক মনমোহা আদৰণীয় হাঁহিৰ গৰাকী পেটিট স্পেইনৰ ভেলেন্সিয়াত ইমোচন ৰিচাৰ্চ লেবৰ প্ৰতিষ্ঠাপক প’কোভি। প’কোভি হ’ল এজন বিশ্বখ্যাত উদ্যোগী । তেওঁ দেখুওৱা প্ৰযুক্তিটো এটা নীৰৱ-নিতালময় ৰাজনৈতিক বিপ্লৱৰ আগশাৰীত আছে। এনে প্ৰযুক্তিৰ বিশ্বজুৰি অভিযানসমূহে ভোটাৰৰ অকথিত অনুভৱত প্ৰৱেশ কৰিবলৈ ইমোচন ৰিচাৰ্চ লেব আৰু স্নায়ুবিজ্ঞানত পাকৈত অন্যান্য ব্যৱসায়ীক নিয়োগ কৰিছে আৰু ই এতিয়া নীৰৱে দুৰন্ত গতিৰে আগবাঢ়িছে।
বিগত এক বসন্তকালত আমেৰিকাৰ ফেচবুক ব্যৱহাৰকাৰীসকলে গম পাইছিল যে তেওঁলোকে ছ’চিয়েল নেটৱৰ্কত পোষ্ট কৰা তথ্যসমূহ—তেওঁলোকৰ পছন্দ, আগ্ৰহ আৰু ৰাজনৈতিক পছন্দকে ধৰি—ভোটাৰক লক্ষ্য কৰি লোৱা প্ৰতিষ্ঠান কেম্ব্ৰিজ এনালিটিকাই হৰণ বা হেক কৰিছে। যদিও সেইবোৰ কিমান ফলপ্ৰসূ আছিল সেয়া স্পষ্ট নহয়, কিন্তু কোম্পানীটোৰ এলগৰিদমে হয়তো ২০১৬ চনত ড’নাল্ড ট্ৰাম্পৰ পিছফালৰ পৰা অহা জয়ক ইন্ধন যোগোৱাত সহায় কৰিছিল।
কিন্তু শেহতীয়াকৈ অনুষ্ঠিত হোৱা আমেৰিকাৰ নিৰ্বাচনত লেটিন আমেৰিকাৰ ডাঙৰ ডাঙৰ ৰাজনৈতিক দলৰ সৈতে কাম কৰা প’ক’ভিৰ দৰে অভিলাষী ডাটা বিজ্ঞানীসকলৰ বাবে মে’ মাহত বন্ধ হোৱা কেম্ব্ৰিজ এনালিটিকা এই নতুন অধ্যায়ৰ পিছফালে আছিল। এনেবোৰ প্ৰতিস্থানে ফেচবুকত টাইপ কৰা মানুহৰ ( ভোটাৰৰ) তথ্য বিশ্লেষণ কৰিছিল আৰু প্ৰচাৰ বাৰ্তাৰ প্ৰতি মানুহৰ গ্ৰহণযোগ্যতা জোখা হৈছিল!
আজিৰ “স্নায়ুৰাজনৈতিক” পৰামৰ্শদাতাসকলে কয় যে তেওঁলোকে ভোটাৰৰ স্বতঃস্ফূৰ্ত সঁহাৰি পৰ্যবেক্ষণ কৰি ভোটাৰৰ অনুভৱক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰে এনেদৰে- মগজুৰ এটা মূল অঞ্চলৰ পৰা অহা বৈদ্যুতিক ইমপালছ, এটা বিভাজন–ছেকেণ্ড গ্ৰিমেচ, বা এটা প্ৰশ্নৰ ওপৰত চিন্তা কৰি থাকোঁতে ক্ষন্তেক সময়ৰ বাবে দ্বিধাবোধ।
বিশেষজ্ঞসকলে ভোটাৰসকলৰ উদ্দেশ্যক তেওঁলোকে উৎপন্ন কৰা বুলি গম নোপোৱা সংকেতৰ পৰা জ্ঞাত কৰাৰ লক্ষ্য ৰাখিছে। তাৰ পিছত এজন প্ৰাৰ্থীৰ উপদেষ্টাসকলে সেই জৈৱিক তথ্য ব্যৱহাৰ কৰি ভোটদানৰ সিদ্ধান্তক প্ৰভাৱিত কৰাৰ চেষ্টা কৰিব পাৰে।
ৰাজনৈতিক অন্তৰ্দৃষ্টিসম্পন্ন লোকসকলে কয় যে বিভিন্ন দেশৰ শাসকপক্ষই তথা শক্তিশালী ৰাজনৈতিক দলবোৰে এই সম্ভাৱনাক ক্ৰমান্বয়ে ক্ৰয় কৰিছে, যদিও তেওঁলোকে ইয়াক স্বীকৃতি দিবলৈ এতিয়াও যেন (দেখাত) অনিচ্ছুক।
“ব্ৰেইনফ্লুয়েন্স: ১০০ ৱেজ টু পাৰ্ছুৱেড এণ্ড কনভিন্স কনজিউমাৰ্ছ উইথ নিউৰ’মাৰ্কেটিং“ৰ পৰামৰ্শদাতা তথা লেখক ৰ’জাৰ ডুলিয়ে কৈছে যে, “এটা অভিযানে নিউৰ’মাৰ্কেটিং কৌশল ব্যৱহাৰ কৰা বুলি স্বীকাৰ কৰাটো বিৰল—যদিও ইয়াৰ সম্ভাৱনা যথেষ্ট ভাল। ভালদৰে পুঁজিৰে চলি থকা অভিযানবোৰে ভাল কাম কৰিছে।”
২০১৬ চনত ডোনাল্ড ট্ৰাম্প বা হিলাৰী ক্লিন্টনৰ প্ৰচাৰ অভিযানত নিউৰ’মাৰ্কেটিং ব্যৱহাৰ কৰাটো সম্পূৰ্ণ নিশ্চিত নহয় যদিও ট্ৰাম্পৰ বাবে কাম কৰা কেম্ব্ৰিজ এনালিটিকাৰ মূল প্ৰতিষ্ঠান এছচিএলে ভোটাৰসকলে প্ৰাৰ্থীৰ বিষয়ে যি অনুভৱ কৰিছিল বুলি কোৱা কথাখিনি প্ৰকৃত আছিল নে নাই সেইটো মূল্যায়ন কৰিবলৈ মানুহৰ মুখৰ তথা মনোভাৱৰ বিশ্লেষণ ব্যৱহাৰ কৰা বুলি জানিব পৰা গৈছে।
যি কি নহওঁক, আমেৰিকাৰ এনে প্ৰচাৰ অভিযানকেই নিউৰ’মাৰ্কেটিং বুলি ক’ব পাৰি। শাসকসকলে তথা ৰাজনৈতিক নেতাসকলে এতিয়া প্ৰৱলভাৱে ইয়াৰ প্ৰতি আগ্ৰহী হোৱা দেখা গৈছে, কাৰণ ৰাজনীতি হৈছে জয়লাভৰ খেলা!
২০১২ চনৰ মেক্সিকান ৰাষ্ট্ৰপতি এনৰিকে পেনা নিয়েটোৰ নিৰ্বাচনত পৰামৰ্শ দিয়া মুখমন্ডলৰ প্ৰকাশৰ বা মনোভাৱৰ ক’ডিঙৰ আমেৰিকান বিশেষজ্ঞ ডেন হিলে কয় যে এনে অভিযানৰ প্ৰতি ৰিপাব্লিকান কৌশলবিদ ফ্ৰেড ডেভিছৰ তীব্ৰ আকৰ্ষণ আছে, আৰু তেওঁৰ গ্ৰাহকৰ তালিকাৰ ভিতৰত আছে জৰ্জ ডব্লিউ বুছ, জন মেককেইন আৰু এলিজাবেথ ড’লৰ দৰে ব্যক্তি।
তেওঁ কয় যে আমেৰিকাত এই প্ৰযুক্তিসমূহৰ গ্ৰহণ এতিয়াও কিছু পৰিমাণে সীমিত যদিও প্ৰচাৰ অভিযানসমূহে নিউৰ’মাৰ্কেটিং ব্যৱহাৰ কৰিব যদিহে তেওঁলোকে ভাবে যে ই তেওঁলোকক জয়লাভৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখনীয় সুফল দিব। তেওঁ কয় যেএজন ৰাজনীতিবিদৰ বাবে জয়ী হোৱাতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ একোৱেই নাই।
২০১৮ চনৰ আমেৰিকাৰ মিডটাৰ্মৰ আগমুহূৰ্তত এই ধাৰাটোৱে প্ৰশ্নৰ ধাৰাবাহিকতা সৃষ্টি কৰিছিল। এই ধৰণৰ পৰামৰ্শদাতাই ভোটাৰক লক্ষ্য কৰি লবলৈ বা দোলা দিবলৈ স্নায়ুজনিত তথ্য কিমান ভালদৰে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে? আৰু যদি তেওঁলোকে দাবী কৰা ধৰণে ভাল ফল দেখুৱায়, তেন্তে আজি আমি বিশ্বাস কৰিব পাৰোনে যে আমাৰ ৰাজনৈতিক সিদ্ধান্তবোৰ সঁচাকৈয়ে আমাৰ নিজৰ? গণতন্ত্ৰই নিজেই শীতলতা অনুভৱ কৰিবলৈ আৰম্ভ নকৰিবনে?
ভাৰততো এনেদৰে নীৰৱে তীব্ৰ গতিৰে কাম চলা বুলি আপুনি নাভাবেনে! কাৰণ, ধীৰে ধীৰে ভাৰতত যেন ‘নাগৰিক’ নোহোৱা হৈ পৰিছে আৰু নাগৰিকসকল কেৱল ‘ভোটাৰ’ হৈ পৰিছে – যিসকলৰ মগজু তেওঁলোকৰ তথ্যৰ আধাৰত ইতিমধ্যে হেক কৰা হৈছে [ ভয়ংকৰ ভাইৰাছক খেদিবলৈ কাঁহী, বাতি, লোটা, ঘটি, বেল, পেঁপা বজাবলৈ আহ্বান কৰিলেই যিদৰে নিৰ্বিবাদে ভক্তিময়তাৰে সেইধৰণৰ কৰ্ম কৰা হয় – তাৰে পিছফালে স্নায়ুৰাজনৈতিক বিশেষজ্ঞৰ অৱদান কিমান – মুষ্টিমেয় কেইজনমানে হে জানে।] !
আগতে কামৰূপলৈ আহিবলৈ বাহিৰৰ বহুতে ভয় কৰিছিল – মায়ঙৰ তন্ত্ৰ-মন্ত্ৰ তথা কামৰূপৰ তন্ত্ৰ-মন্ত্ৰই বাহিৰৰ পৰা অহা মানুহক হেনো ভেৰাৰ দৰে কৰি পেলাইছিল। বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত তথা ভাৰতত এতিয়া তেনে তন্ত্ৰ-মন্ত্ৰ হ’ল এনেবোৰ কৌশল – নাগৰিকৰ মগজু হেক কৰি ভেৰালৈ ৰূপান্তৰ কৰা; আৰু এনে নাগৰিকৰ মগজু হেক কৰি ভেৰালৈ ৰূপান্তৰ কৰা (আধুনিক প্ৰযুক্তিৰ আধাৰত) স্নায়ুৰাজনৈতিক বিশেষজ্ঞ সকলৰ বহুতৰে এতিয়া সময় নাই।
সেইবাবে এতিয়া শাসকক ডাটা বা তথ্য লাগে, নাগৰিকসকল এতিয়া হৈ পৰিছে বিভিন্ন নম্বৰ!
২০২০ চনত লিখিছিলো এক গদ্যময় পদ্য বা পদ্যময় গদ্যঃ
মই কোন ?
মই কোন মই আজিও নাজানিলো!
কিছুমানৰ মতে মই এক বিফল পৰিব্ৰাজক
কিছুমানৰ মতে মই ব্ৰাহ্মণ
কিছুমানৰ মতে মই নামনিৰ
ধেকেৰী
পশ্চিম অসমৰ
কামৰূপীয়া…
কিছুমানৰ মতে মই অসমীয়া
কিছুমানৰ মতে মই হিন্দু
উচ্চবৰ্ণৰ
কিছুমানৰ মতে মই খিলঞ্জীয়া
কিছুমানৰ মতে মই ভাৰতীয়
হিন্দুস্তানী….
ভাৰত ৰাষ্ট্ৰৰ বাবে মই গোলাম
মই আধাৰ কাৰ্ডৰ এক নিৰ্জীৱ নম্বৰ
ৰাষ্ট্ৰীয় নাগৰিকপঞ্জীৰ এক নিষ্প্ৰাণ নম্বৰ
বিত্ত মন্ত্ৰালয়ৰ বাবে মই এক পেন-নম্বৰ
বেংকৰ বাবে মই এক একাউণ্টৰ নম্বৰ….
ৰাজনৈতিক নেতাৰ বাবে মই ভোটৰ নম্বৰ
পৌৰনিগমৰ বাবে মই হোল্ডিঙৰ নম্বৰ
সন্তানৰ বাবে মই এ-টি-এম কাৰ্ডৰ নম্বৰ
পত্নীৰ বাবে বিবাহৰ পঞ্জীয়ন নম্বৰ
পৰিবহন বিভাগৰ বাবে মই লাইচেন্স নম্বৰ
পঞ্জীয়ন নম্বৰ….
বিদেশ মন্ত্ৰালয়ত মই পাছপোৰ্টৰ নম্বৰ
জন্ম-মৃত্যু পঞ্জীয়কৰ বাবেও মই নম্বৰ
নিয়োগ বিনিময় কেন্দ্ৰতো মই এক নম্বৰ
জীৱন-বীমাৰ বাবেও মই পলিচি নম্বৰ
বন্ধু-বান্ধৱৰ বাবে মই মোবাইলৰ নম্বৰ
ৰন্ধন গেছৰ বাবেও মই এক নম্বৰ…
ফেচবুকৰ বাবেও মই এটা নম্বৰ
স্বাস্থ্য-বীমাৰ বাবেও মই এক নম্বৰ
হোৱাটচ-এপৰ বাবেও মই মোবাইল নম্বৰ
বিদ্যুৎ বিভাগৰ বাবে মই এক কনজিউমাৰ নম্বৰ
ভেকচিন দিয়া সকলৰ বাবেও মই এক নম্বৰ
নম্বৰ বা সংখ্যা মই
মই এতিয়া নাগৰিক নহয়, মই মাথো নম্বৰ
বিভিন্ন ধৰণৰ নম্বৰ, মই ডাটা!
হয়, ডাটা, মাথোঁ ডাটা!
ব্যৱসায়ৰ ক্ষেত্ৰতো মোৰ বিভিন্ন নম্বৰ
যেনে••••
কোম্পানী ইন্ডেক্স নম্বৰ
ডাইৰেক্ট ইন্ডেক্স নম্বৰ
ট্ৰেড লাইচেন্স নম্বৰ
প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ লাইচেন্স নম্বৰ
ফেক্টৰী লাইচেন্স নম্বৰ
শ্ৰম বিভাগৰ লাইচেন্স নম্বৰ
বিদ্যুত বিভাগৰ একাউন্ট নম্বৰ
উদ্যোগ বিভাগৰ পঞ্জীয়ন নম্বৰ
প্ৰভিডেন্ট ফান্ডৰ একাউণ্ট নম্বৰ
ই-এছ-আই-চিৰ একাউণ্ট নম্বৰ
জি-এছ-টিৰ একাউণ্ট নম্বৰ
…… নম্বৰ, মাথোঁ অগণন নম্বৰ
ডাটা, মাথোঁ ডাটা!
জন্মৰ দিনৰে পৰাই মই নম্বৰ
আনকি শ্মশানতো মই এক নম্বৰ
মৃতদেহৰ নম্বৰ !
নম্বৰৰ মাজত ঘূৰি ঘূৰি ঘূৰি ঘূৰি
পাকঘূৰণি খাই খাই
মইনো কোন
সেয়া মই আজিও নাজানিলো
নাজানিলো
মই মানুহ
নে
শৰীৰ
নে
মন
নে
অবিনাশী আত্মা..যাৰ কোনো নম্বৰ নাই
ই-মেইল নাই, একোৱেই নাই
অথচ অক্ষয় অমৰ!
স্নায়ুৰাজনৈতিক বিশেষজ্ঞক যোগান ধৰিবলৈ এতিয়া শাসকক, শক্তিশালী ৰাজনৈতিক দলবোৰক সেইবাবে এতিয়া ডাটা লাগে, ডাটা এতিয়া হৈ পৰিছে সবাতোকৈ মূল্যৱান ইন্ধন। ইলন মাস্ক, ঝুকেৰবাৰ্গ আদিৰ দৰে অৰ্বুদপতিৰ হাতত এতিয়া ডাটাৰ বিশালতম ভান্ডাৰ।
আমাৰ ৰাজনৈতিক নেতাসকলৰ দৰে তেওঁলোকৰ চাহবাগান নাই, মাটি নাই, বিভিন্ন চহৰত দালান নাই, সোণৰ লডা নাই, তেওঁলোকৰ হাতত আছে কোটি কোটি নাগৰিকৰ ডাটা – যিবোৰ ডাটাৰ আধাৰত বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত নিয়োজিত হৈ আছে প্ৰচন্ড মেধাসম্পন্ন ডাটা-ইঞ্জিনিয়াৰ, কম্পিউটাৰ ইঞ্জিনিয়াৰ, স্নায়ুৰাজনৈতিক বিশেষজ্ঞ, ইত্যাদি।
আজি গুগলে কৈ দিব পাৰে – কোনে কোনদিনা কোনখন চিনেমা চাইছে আৰু চিনেমাখন কেনে ধৰণৰ! স্মাৰ্টঘড়ী পিন্ধাজনৰ খোজ-কাটল, প্ৰেছাৰ, নাড়ীস্পন্দন আদিৰ তথ্য ক্ৰয় কৰি আছে স্বাস্থ্য -বীমা কৰা প্ৰতিস্থানে আৰু তাৰে আধাৰতে নিৰূপণ হ’ব স্বাস্থ্য -বীমাৰ মাচুল ( এটা উদাহৰণ)!
অৰ্থাৎ, আজি নাগৰিকসকলৰ কোনো গোপনীয়তাও নাই, নাগৰিকৰ মৰ্যদা নাই, নাগৰিকৰ মগজু খনন পুৰাদমে চলি আছে আৰু মগজুত ভৰাই দিয়া হৈছে শাসকৰ প্ৰতি সন্মোহিত হ’ব পৰা আন্তৰ্জাতিক মানদন্ডৰ মায়ঙৰ বেজৰ দ্বাৰা অত্যাধুনিক প্ৰযুক্তিৰ এলগৰিথম ইত্যাদিৰ তন্ত্ৰ-মন্ত্ৰ, তাৰ ফলত দেখা গৈছে – সৌ সিদিনাৰ বীৰপুৰুষসকলৰ অধিকাংশ এতিয়া হৈ পৰিছে নিৰ্লজ্জ পদলেহনকাৰী, চাতুকাৰ, দেখা গৈছে যে পকামূৰীয়া বৃদ্ধকো কৃষ্ণ বুলি ভাবি বিবস্ত্ৰ হৈ নিজকে গোপীসকলৰ এগৰাকী বুলি ধৰি লৈ বহুতেই যন্ত্ৰৱৎ কৰি থকা প্ৰেমময় বিহ্বল নৃত্য, ….আজি দেখা গৈছে বহু বিদ্বান, পন্ডিত, লেখক, সাংবাদিক, সম্পাদক হৈ পৰিছে যেন সোণাগাছিৰ পতিতা! মগজু হেক কৰি এতিয়া কোনোবাই ক’ৰবাত ডুগ ডুগ ডুগ ডুগ ডম্বৰু বজাইছে আৰু বিভিন্ন প্ৰান্তত বান্দৰবোৰে নাচি আছে!
ধন্য ধন্য কলিকাল!
‘দ্যা মেট্ৰিক্স’-এ উত্থাপন কৰা প্ৰশ্নবোৰ সজোৰে উত্থাপন হৈছিল ২০১৯ চনত চিলিকন ভেলিৰ এক প্ৰতিস্থানৰ ৩৩ বছৰীয়া মুখ্য কাৰ্যবাহী এৰিন ভেলেন্টিৰ ৰহস্যময় মৃত্যুৰ পিছত।
এৰিন ভেলেন্টি! চিলিকন ভেলিত সফল উদ্যোগপতি হিচাপে কম সময়ৰ ভিতৰতে বিখ্যাত হৈছিল এৰিন। ১৯৮৬ চনত নিউয়ৰ্কৰ এক সাধাৰণ পৰিয়ালত জন্মগ্ৰহণ কৰা তেওঁ সৰুৰে পৰাই ক্ষুৰধাৰ বুদ্ধিৰ প্ৰমাণ দিছিল। বিদ্যালয়ৰ পঢ়া-শুনা সমাপ্ত হোৱাৰ পিছত আমেৰিকাৰ জৰ্জটাউন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা ‘বিজনেচ্ এডমিনিষ্ট্ৰেচন’-অৰ ডিগ্ৰী লাভ কৰা তেওঁ ‘চামিট পাৰ্টনাৰ্চ’ নামৰ এক ‘ভেন্সাৰ্চ কেপিটেলিষ্ট’ প্ৰতিস্থানত চাকৰিত যোগদান কৰিছিল।
পিছলৈ তেওঁ ‘টিংকাৰ ভেন্সাৰ’ নামৰ এক সংস্থা খুলি লয় আৰু ২০১৯ তেওঁ নিৰ্বাচিত হয় ‘বৰ্ষশ্ৰেষ্ঠ মহিলা’ হিচাপে – ‘ৱমেন ইন টেক এৱাৰ্ড‘ খিতাপ দিয়া হয় তেওঁক।
‘কন্ট্ৰোল লেবচ্‘ নামৰ এক ষ্টাৰ্ট-আপৰ অংশীদাৰিত্বৰ পুৰস্কাৰ তেওঁ লাভ কৰিছিল। এই ষ্টাৰ্ট-আপটো সম্প্ৰতি ফেচবুকৰ মালিকানাধীন আৰু আৰ্থিক মূল্য প্ৰায় ১০০ কোটি আমেৰিকান ডলাৰৰ ওচৰে পাজৰে।
চিলিকন ভেলিত কন্ট্ৰোল লেবচ্-এ খুব হুলস্থূলৰ সৃষ্টি কৰিছিল। প্ৰতিস্থানটোৱে দাবী কৰিছিল যে তেওঁলোকে হাতত পিন্ধিব পৰা এনে এক ‘বেন্ড’ তৈয়াৰ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে – যাৰ সহায়ত মানুহৰ মন পঢ়িব পৰা যাব। কন্ট্ৰোল লেবচ্-অৰ উদ্বোধনৰ দিনা এৰিনাই দাবী কৰিছিল যে অদূৰ ভবিষ্যতে কম্পিউটাৰৰ সৈতে মানুহৰ মগজুৰ সংযোগ স্থাপনৰ সপোন পূৰণ কৰিব তেওঁৰ প্ৰতিস্থানে। তাৰ ফলত সকলোৱে সেই কম্পিউটাৰবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰিব।
এৰিনৰ তেনে দাবীৰ পিছত বহুতৰে প্ৰশ্ন আছিল – যদি ওলোটা হয়!
২০১৯ চনৰ অক্টোবৰ মাহত এদিন চল্টলেক চিটিৰ পৰা অৰেঞ্জ কাউন্টিলৈ গৈছিল এৰিন। তাত ‘ক্ৰিয়েট দ্যা পাৱাৰফুল’ নামৰ এখন সন্মিলনত যোগ দিছিল। ৭ অক্টোবৰত সেই অনুষ্ঠান সম্পন্ন হোৱাৰ পিছত বন্ধু-বান্ধৱীসকলৰ সৈতে নৈশভোজ সমাপ্ত কৰি তেওঁ বিমানবন্দৰ অভিমুখে ৰাওনা হ’বলৈ ধৰিছে বুলি মাকক ফোন কৰি জনাইছিল এদিনতে। আৰু তেতিয়া এক অদ্ভূত ঘটনাৰ সাক্ষী হৈছিল এৰিন।
তেওঁ ফোনটো হাতত লৈ মাকক ফোন কৰি থকা অৱস্থাতেই, দেখিছিল যে তেওঁৰ গাড়ীখন যথাস্থানত নাই। গাড়ীখন দেখা নাপাই তেওঁ বিচলিত হৈ পৰে আৰু ক্ষন্তেক পিছতেই দেখা পায় যে গাড়ীখন পুনৰ সেইস্থানতেই বিৰাজমান! গাড়ীখনৰ ভিতৰত সোমাই তেওঁ দেখে যে অনুষ্ঠানৰ আৰম্ভণিতে গাড়ীখনত ইন্ধন ভৰোৱা হৈছিল যদিও তেতিয়া সামান্য ইন্ধনো নাই। এৰিন ক্ৰোধান্বিত হৈ পৰিছিল, আতংকিত হৈছিল, বিচলিত হৈছিল, আৰু ক’বলৈ ধৰিছিল – সকলোবোৰেই হ’ল এক খেলা! এইবোৰ আমাৰ চিন্তা-ভাৱনাক লৈ কৰা পৰীক্ষা -নিৰীক্ষা। আমি সকলোৱেই মেট্ৰিক্সত আছো…’
এই কথাবোৰ অইন প্ৰান্তত থকা মাতৃয়ে শুনি আছিল।
ইয়াৰ পিছত এৰিনৰ খবৰ নাই। সকলো অদৃশ্য! ১২ অক্টোবৰত চহৰৰ অইন প্ৰান্তত, পথৰ মাজত গাড়ীখনৰ পিছৰ আসনত এৰিনৰ মৃতদেহ উদ্ধাৰ হয়। কোনো ক্ষতচিহ্ন নাই, কোনো জোৰ-জুলুমৰ চিহ্ন নাই, কোনো অস্বাভাৱিকতা নাই, আত্মহত্যাৰ চিহ্নও নাই! কিদৰে মৃত্যু হ’ল এৰিনৰ? মেট্ৰিক্স!!
মানুহৰ প্ৰকৃত ইচ্ছাক জোকাৰি দিয়া মগজু, চকু আৰু মুখৰ স্কেনবোৰ ‘ডিষ্ট’পিয়ান’ বা এক অৰাজকতাময় পৰিস্থিতিক উপস্থাপন কৰা যেন লাগিব পাৰে। কিন্তু সেইবোৰ দীৰ্ঘদিনীয়া ৰাজনৈতিক পৰম্পৰাৰ ‘অতি প্ৰয়োজনীয়’ শাখা- এইবোৰে ভোটাৰৰ অনুভৱত আঘাত কৰিব পাৰে।
এদশকতকৈও অধিক সময় ধৰি এনে অভিযানসমূহে গ্ৰাহকৰ পছন্দৰ ডাটাবেছ স্কেন কৰি আহিছে—মানুহে কি সংগীত শুনে, কি আলোচনী পঢ়ে—আৰু কম্পিউটাৰ এলগৰিদমৰ সহায়ত সেই তথ্য ব্যৱহাৰ কৰি তেওঁলোকৰ আবেদনক লক্ষ্য কৰি লৈছে।
যদি কোনো এলগৰিদমে দেখুৱায় যে, ধৰি লওক – মধ্যবয়সীয়া মহিলা শিক্ষয়িত্ৰীসকলে কোনো এক বিশেষ দলক দলক ভোট দিয়াৰ সম্ভাৱনা আছে আৰু শিক্ষাৰ প্ৰতি তেওঁলোকে গুৰুত্ব দিয়ে, তেন্তে তেওঁলোকে ইভিএম মেচিনৰ সেই বুটামবোৰ টিপিবলৈ স্পষ্টভাৱে তৈয়াৰ কৰা প্ৰচাৰ বাৰ্তা লাভ কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে।
বায়’মেট্ৰিক প্ৰযুক্তিয়ে এনে প্ৰভাৱ অধিক বৃদ্ধি কৰে। ব্যৱহাৰকাৰীসকলে কয় যে তেওঁলোকে ভোটাৰসকলে প্ৰায়ে প্ৰকাশ কৰিবলৈ অনিচ্ছুক বা অক্ষম হোৱা সত্য লিপিবদ্ধ কৰিব পাৰে। স্নায়ু পৰামৰ্শদাতাসকলে অৰ্থনীতিৰ নোবেল বঁটা বিজয়ী মনোবিজ্ঞানী ডেনিয়েল কাহনেমেনৰ উদ্ধৃতি দি ভাল পায়, যিয়ে “ব্যৱস্থা ১” আৰু “ব্যৱস্থা ২” চিন্তাধাৰাৰ মাজত পাৰ্থক্য আনিছে।
তেওঁ লিখিছে যে ব্যৱস্থা ১-এ স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে আৰু দ্ৰুতভাৱে কাম কৰে, কম বা কোনো প্ৰচেষ্টা নোহোৱাকৈ আৰু কোনো স্বেচ্ছামূলক নিয়ন্ত্ৰণৰ ভাৱ নাথাকে; ব্যৱস্থা ২ ত সচেতন বিবেচনা জড়িত হৈ থাকে আৰু ইয়াত অধিক সময় লাগে।
বহুতো স্নায়ুপৰামৰ্শৰ অগ্ৰদূতে তথাকথিত “নিউৰ’-ফ’কাচ গ্ৰুপ”ৰ ওপৰত নিজৰ কৌশল গঢ়ি তুলিছিল। ডজনৰ পৰা এশজনলৈকে যিকোনো ঠাইতে জড়িত এই অধ্যয়নসমূহত কাৰিকৰী বিশাৰদসকলে মানুহৰ মূৰৰ ছালত ইইজি ইলেক্ট্ৰ’ড ফিট কৰে আৰু তাৰ পিছত তেওঁলোকক কোনো প্ৰাৰ্থী বা প্ৰচাৰ বিজ্ঞাপনৰ ভিডিঅ’ ফুটেজ দেখুৱায়।
বিষয়বস্তুৱে চাই থকাৰ সময়তে মূৰৰ ছালৰ চেন্সৰে বৈদ্যুতিক ইমপালছ গ্ৰহণ কৰে- যিয়ে চেকেণ্ডৰ পিছত চেকেণ্ডে প্ৰতি মগজুৰ কোনবোৰ অংশ সক্ৰিয় হৈছে সেই কথা প্ৰকাশ কৰে।
মেক্সিকো চহৰৰ স্নায়ুশৰীৰবিজ্ঞানী জেইমে ৰোমানো মিচাই কয় যে, “আমি বিশ্লেষণ কৰিব পৰা এটা কথা হ’ল মনোযোগৰ প্ৰক্ৰিয়া।” ৰোমানো মিচাই কোনো ব্যক্তিৰ মূৰৰ ছালত ইলেক্ট্ৰ’ড ৰাখি ৰেটিকুলাৰ গঠনত কাৰ্যকলাপ ধৰা পেলাব পাৰে, যিটোই মগজুৰ এটা অংশ কিমান নিয়োজিত হৈছে সেইটো অনুসৰণ কৰে।
গতিকে যদি বিষয়বস্তুৱে এটা ৰাজনৈতিক বিজ্ঞাপন চাই থাকে আৰু তেওঁলোকৰ ৰেটিকুলাৰ গঠনত কাৰ্য্যকলাপ চাই আছে, ধৰক, ১৫ ছেকেণ্ডৰ ভিতৰত, তেন্তে ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল সেই সময়ত বাৰ্তাটোৱে সঁচাকৈয়ে তেওঁলোকৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিছে।
মগজুৰ আন অংশইও গুৰুত্বপূৰ্ণ সূত্ৰ প্ৰদান কৰে বুলি ৰোমানো মিচাই কয়। মস্তিষ্কৰ কৰ্টেক্সৰ বাওঁফালে বৈদ্যুতিক কাৰ্যকলাপৰ পৰা অনুমান কৰিব পাৰি যে মানুহে এটা ৰাজনৈতিক বাৰ্তা বুজিবলৈ কঠোৰ পৰিশ্ৰম কৰি আছে; সোঁফালে একেধৰণৰ কাৰ্য্যকলাপে বাৰ্তাৰ অৰ্থ ক্লিক হোৱাৰ নিৰ্দিষ্ট মুহূৰ্তটো প্ৰকাশ কৰিব পাৰে। এই ধৰণৰ অন্তৰ্দৃষ্টিৰ সহায়ত, অভিযানে এটা বাৰ্তাক পৰিশোধন কৰি ইয়াৰ আৱেদন সৰ্বাধিক কৰিব পাৰে।
উদাহৰণস্বৰূপে, আৰম্ভণিতে আটাইতকৈ আকৰ্ষণীয় মুহূৰ্তটো স্থাপন কৰা, বা মানুহৰ মনোযোগ বিচৰণ কৰা অংশবোৰ কাটি পেলোৱা।
কিন্তু মগজুৰ ইমেজিং স্নায়ুৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰৰ অংশ হৈয়েই থাকিলেও বেছিভাগ স্নায়ুৰ পৰামৰ্শদাতাই কয় যে ই নিজৰ বাবেই যথেষ্ট নহয়। ৰোমানো মিচাই কয়, “ই ই জিয়ে আমাক সিদ্ধান্ত প্ৰক্ৰিয়াৰ বিষয়ে অতি সাধাৰণ তথ্য দিয়ে। “কিছুমানে কৈছে যে ইইজিৰ জৰিয়তে আমি মানুহৰ মনলৈ যাব পাৰো, আৰু মই ভাবো যে সেয়া এতিয়াও সম্ভৱ নহয়।” কেইবাজনো পৰামৰ্শদাতাই দাবী কৰে যে এজন ভোটাৰৰ প্ৰকৃত অনুভৱ আৰু ইচ্ছাক লাভ কৰিবলৈ সস্তা আৰু অধিক নিৰ্ভৰযোগ্য অইন সঁজুলিও আছে।
ই ই জি স্কেন, আচলতে, এতিয়া বায়’মেট্ৰিক কৌশলৰ এটা স্মৰ্গাছবৰ্ডৰ ভিতৰত এটা মাত্ৰ। ৰোমানো মিচাই কক্ষপথৰ হাড়ৰ চাৰিওফালে নিয়াৰ-ইনফ্ৰাৰেড চকুৰ ট্ৰেকাৰ আৰু ইলেক্ট্ৰ’ড ব্যৱহাৰ কৰি “চেকেড” অনুসৰণ কৰে, চকুৰ ক্ষুদ্ৰ গতিবিধি যিয়ে দৰ্শকৰ মনোযোগ কেন্দ্ৰিকতাক সূচায় যেতিয়া তেওঁলোকে প্ৰচাৰৰ স্থান এটা চাই থাকে।
অৱশ্যে টিভি চোৱা আৰু ফেচবুক ব্ৰাউজ কৰা প্ৰতিজন ব্যক্তিৰ ওপৰত ইলেক্ট্ৰ’ড লগাব নোৱাৰি। কিন্তু তাৰ প্ৰয়োজনো নাই ৷ সৰু সৰু স্নায়ু-কেন্দ্ৰিক গোটৰ ওপৰত কৰা পৰীক্ষাৰ ফলাফলৰ সহায়ত ভোটাৰসকলক প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰি।
উদাহৰণস্বৰূপে, যদি বায়’ডাটাত প্ৰকাশ পায় যে ৫০ বছৰৰ ওপৰৰ পুৰুষসকলে বিশেষ ধৰ্মীয় লোকৰ অবৈধ অনুপ্ৰৱেশৰ বিষয়ে বাতৰি পঢ়ি বা দেখি ভয় খাইছে, তেন্তে এনে ভয় জগাই তুলিব বিচৰা অভিযানসমূহে একেটা বাৰ্তাকে একে ধৰণৰ জনগাঁথনি আৰু সামাজিক প্ৰফাইল থকা লাখ লাখ লোকলৈ সম্প্ৰচাৰ কৰিব পাৰে।
ইমোচন ৰিচাৰ্চ লেবত প’ক’ভিৰ পদ্ধতিৰ বাবে মাত্ৰ ভিডিঅ’ প্লেয়াৰ আৰু সন্মুখৰ ৱেবকেমৰ প্ৰয়োজন। যেতিয়া স্বেচ্ছাসেৱকসকলে অনলাইন আৱেদনৰ দ্বাৰা তেওঁৰ ৰাজনৈতিক ফ’কাচ গ্ৰুপত নামভৰ্তি কৰে, তেতিয়া তেওঁ তেওঁলোকক কোনো এড স্পট বা প্ৰাৰ্থীৰ ভিডিঅ’ প্ৰেৰণ কৰে যিবোৰ তেওঁলোকে নিজৰ লেপটপ বা ফোনত চাব পাৰে। তেওঁলোকে বিষয়বস্তু হজম কৰাৰ লগে লগে তেওঁ তেওঁলোকৰ চকুৰ গতিবিধি আৰু মুখৰ অভিব্যক্তিৰ সূক্ষ্ম পৰিৱৰ্তন অনুসৰণ কৰে।
প’ক’ভিয়ে কয়, “আমি মুখত থকা মাইক্ৰ’এক্সপ্ৰেছনবোৰ পঢ়ি মানুহে অনুভৱ কৰা আৱেগবোৰ বাস্তৱিক অনুবাদ কৰিবলৈ এলগৰিদম বিকশিত কৰিছো। “বহু সময়ত মানুহে আপোনাক কয়, ‘মই অৰ্থনীতিৰ বাবে চিন্তিত।’ কিন্তু আচলতে আপোনাক জোঁকাৰি দিয়া বিষয়বোৰ কি? মোৰ অভিজ্ঞতা অনুসৰি ই হ’ল আপোনাৰ ওচৰত থকা সৰু সৰু কথাবোৰেই।”
প’ক’ভিয়ে কয় যে তেওঁৰ মুখৰ বিশ্লেষণ চফ্টৱেৰে “ছটা সাৰ্বজনীন আৱেগ, ১০১টা গৌণ আৱেগ আৰু আঠটা মেজাজ” ধৰা পেলাব আৰু জুখিব পাৰে, এই সকলোবোৰে কোনো বাৰ্তা বা এজন প্ৰাৰ্থীৰ প্ৰতি মানুহে কেনে প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰিছে সেই বিষয়ে জানিবলৈ আগ্ৰহী অভিযান চলায়। মানৱ সাগৰত ব্যক্তিগত মুখৰ আৱেগিক প্ৰতিক্ৰিয়া অনুসৰণ কৰিবলৈ তেওঁ বিশ্লেষণ সেৱাও আগবঢ়ায়, অৰ্থাৎ প্ৰচাৰে তেওঁলোকৰ প্ৰাৰ্থীৰ ওপৰত কেনে প্ৰভাৱ পেলায়।
ই আৰ এলৰ চফ্টৱেৰটো আমেৰিকাৰ এজন বিখ্যাত মনোবিজ্ঞানী পল একমেনে নিৰ্মাণ কৰা ফেচিয়েল একচন ক’ডিং চিষ্টেম (FACS)ক কেন্দ্ৰ কৰি নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। প’ক’ভিৰ এলগৰিদমে ৱেবকেমৰ পৰা প্ৰতিটো মুখৰ ছবি ৫০টাতকৈও অধিক “একচন ইউনিট”ত গঠন কৰে, যিটো নিৰ্দিষ্ট পেশীৰ গোটৰ গতিবিধি।
ক্ৰিয়া এককৰ সুকীয়া থুপবোৰ বিশেষ আৱেগৰ সৈতে মিল খায়, গাল আৰু বাহিৰৰ ওঁঠৰ পেশীবোৰ একে সময়তে সংকোচিত হোৱাটোৱে সুখ প্ৰকাশ কৰে, আনহাতে ভ্ৰূ তললৈ যোৱা আৰু চকুৰ ওপৰৰ পতা ওপৰলৈ উঠি যোৱাটোৱে খং সূচায়। পোকোভিয়ে নিজৰ ব্যৱস্থাটোক সেই আৱেগ প্ৰকাশ কৰা মুখৰ বৃহৎ ডাটাবেছৰ পৰা বহুতো ৰেফাৰেন্স ছবি দেখুৱাই প্ৰতিটোকে চিনি পাবলৈ প্ৰশিক্ষণ দিয়ে।
একমেনৰ ব্যৱস্থাৰ কিছুমান সমালোচকে, যেনে স্নায়ুবিজ্ঞানী লিজা ফেল্ডমেন বেৰেটে যুক্তি দিছে যে মুখৰ অভিব্যক্তি আৱেগিক অৱস্থাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত হ’বই লাগিব বুলি ক’ব নোৱাৰি। তথাপিও বিভিন্ন অধ্যয়নত কিছু হ’লেও চিঠিপত্ৰ পোৱা গৈছে। ২০১৪ চনত অহাইঅ’ ষ্টেট ইউনিভাৰ্চিটিত কৰা এক অধ্যয়নত জ্ঞানমূলক বিজ্ঞানীসকলে ২১টা “আৱেগ”ৰ সংজ্ঞা দিছিল, যাৰ ভিত্তি আছিল, বেছিভাগেই আমাৰ মুখৰ পেশীসমূহক লৰচৰ কৰাৰ সামঞ্জস্যপূৰ্ণ পদ্ধতি।
প’ক’ভিয়ে কয় যে তেওঁৰ সমীক্ষাসমূহে প্ৰাৰ্থীসকলৰ বাবে নিজেই ইমেজ ৰিফাইনিং সঁজুলি হিচাপেও কাম কৰে। তেওঁ প্ৰাৰ্থীৰ ভিডিঅ’ বিশ্লেষণ কৰি নিৰ্দিষ্ট মুহূৰ্তবোৰ চিনাক্ত কৰে যেতিয়া তেওঁলোকৰ প্ৰকাশভংগীয়ে ভোটাৰক বিভ্ৰান্ত, বিতৃষ্ণা বা খং অনুভৱ কৰায়। তাৰ পিছত ৰাজনীতিবিদসকলে এই তথ্যসমূহ ব্যৱহাৰ কৰি এক বেলেগ আৱেগিক পদ্ধতিৰ আখৰা কৰিব পাৰে, যিটো নিজেই প’ক’ভিৰ জৰীপ মঞ্চ ব্যৱহাৰ কৰি পৰীক্ষা কৰিব পাৰি যেতিয়ালৈকে ই দৰ্শকৰ মাজত আকাংক্ষিত সঁহাৰি উৎপন্ন নকৰে।
ব্ৰেইন-স্কেন বিশ্লেষণৰ এককালীন ভক্ত বহু ব্যক্তিয়েও আজিকালি সহজ আৰু কম খৰচী কৌশলৰ সন্ধানত আগবাঢ়িছে। ২০০৮ চনৰ বিত্তীয় সংকটৰ আগতে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ক্লায়েণ্টসকলে পোলেণ্ডৰ পৰা পাঁচজন ল’ৰাক অন-ছাইট মগজুৰ অধ্যয়ন কৰিবলৈ উৰাজাহাজেৰে উলিয়াই আনিবলৈ অধিক ইচ্ছুক আছিল। কিন্তু মন্দাৱস্থাৰ পিছত সেই ব্যৱসায়টোৰ বেছিভাগেই মোলান পৰি গ’ল।
সেইটোৱে ওহমেক এটা বেলেগ কৌশল প্ৰস্তুত কৰিবলৈ প্ৰেৰণা দিছিল, যিটো সময়, স্থান বা ইইজি ইলেক্ট্ৰ’ডৰ সৈতে বান্ধি ৰখা হৈছিল। তেওঁৰ এই আপডেট কৰা পদ্ধতিটো সামাজিক মনোবিজ্ঞানী এণ্টনি গ্ৰীণৱাল্ডৰ অচেতন- পক্ষপাতিত্বৰ অধ্যয়নত ব্যৱহাৰ কৰা পদ্ধতিৰ পৰাই উদ্ভৱ হৈছে, যিজন ওহমে ফুলব্ৰাইটৰ বৃত্তিত আমেৰিকা ভ্ৰমণ কৰাৰ সময়ত গুৰু হৈ পৰিছিল। ওহমে কয় যে তেওঁৰ স্মাৰ্টফোন ভিত্তিক পৰীক্ষাটোৱে—যাক তেওঁ আইক’ড বুলি কয়—গোপন ৰাজনৈতিক প্ৰৱণতা উন্মোচন কৰে যিবোৰ পৰম্পৰাগত প্ৰশ্নাৱলী বা ফ’কাচ গ্ৰুপত কেতিয়াও উত্থাপন নহ’ব।
ওহমেৰ জৰীপ গ্ৰহণকাৰীসকলে তেওঁলোকৰ ভিত্তি ৰেখাৰ প্ৰতিক্ৰিয়াৰ সময় মূল্যায়ন কৰিবলৈ মানাংকন প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দি আৰম্ভ কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, এজন অভ্যাসগতভাৱে লেহেমীয়া ব্যক্তিৰ “ইউনিট টাইম” ৫৮৫ মিলিছেকেণ্ডৰ হ’ব পাৰে, আনহাতে দ্ৰুত কোনোবাই ৩৮৭ মিলিছেকেণ্ড সময় ল’ব পাৰে। তাৰ পিছত পৰ্দাত ৰাজনীতিবিদসকলৰ ছবি দেখুওৱা হয়, প্ৰত্যেকৰে এটা বৈশিষ্ট্যৰ সৈতে যোৰ কৰা হয়, যেনে “বিশ্বাসযোগ্য”, “সুপৰিচিত” বা “মোৰ মূল্যবোধৰ অংশীদাৰ।”
ব্যৱহাৰকাৰীসকলে প্ৰতিটো যোৰাৰ সৈতে একমত নেকি তাক সূচাবলৈ “হয়” বা “নহয়” টেপ কৰে। পৰীক্ষাটো আগবাঢ়ি যোৱাৰ লগে লগে এপটোৱে কেৱল তেওঁলোকে কেনেকৈ উত্তৰ দিয়ে সেয়াই নহয়, তেওঁলোকে স্ক্ৰীণখন কিমান সোনকালে স্পৰ্শ কৰে আৰু তেওঁলোকে কি টেপিং ৰিদম স্থাপন কৰে সেইটোও অনুসৰণ কৰে।
ওহমে কয় যে আমোদজনক কথাটো হ’ল মানুহে প্ৰশ্নবোৰৰ প্ৰতি নিজৰ উত্তৰ কেনেকৈ দিয়ে সেয়া নহয়, বৰঞ্চ প্ৰথমে কিমান হুলস্থুল কৰে।
তেওঁ কয়, “যেতিয়া আমি সংকোচৰ মাত্ৰা জুখিব পাৰো, তেতিয়া আমি দেখিবলৈ পাওঁ যে কিছুমান উত্তৰ ইতিবাচক কিন্তু দ্বিধাবোধৰ সৈতে, আৰু কিছুমান ইতিবাচক আৰু তৎক্ষণাত। আমি জুখিছো যে আপুনি [ভিত্তিৰেখাৰ পৰা] কিমান বিচ্যুত হৈছিল। এই বিচ্যুতিটোৱেই মূল।”
গোপনীয়তা চুক্তিৰ উদ্ধৃতি দি ওহমে তেওঁৰ বৰ্তমানৰ ৰাজনৈতিক ক্লায়েণ্টসকলৰ বিষয়ে বহু বিশদভাৱে আলোচনা কৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰে। কিন্তু তেওঁ স্বেচ্ছাই কয় যে প্ৰায় ৯০০ লোকৰ ওপৰত আইক’ডে কৰা এক সমীক্ষাত তেওঁ নিৰ্বাচনৰ পূৰ্বে ২০১৬ চনত হিলাৰী ক্লিণ্টনৰ পৰাজয়ৰ ভৱিষ্যদ্বাণী কৰিছিল। গোটেই বছৰটো পৰম্পৰাগত নিৰ্বাচনত ক্লিণ্টনে ট্ৰাম্পতকৈ আগুৱাই আৰামদায়কভাৱে দৌৰিছিল।
কিন্তু যেতিয়া ওহমে পৰীক্ষাৰ বিষয়বস্তুক ক্লিণ্টনে তেওঁলোকৰ মূল্যবোধৰ ভাগ বতৰা কৰে নেকি বুলি সুধিছিল, তেতিয়া তেওঁলোকে প্ৰায়ে অস্বাভাৱিকভাৱে বহু সময় ধৰি দ্বিধাবোধ কৰিছিল! ওহমে জানিছিল যে ২০১৬ চনত ভোটদান কৰিবলৈ মানুহক প্ৰেৰণা যোগোৱা এটা ডাঙৰ কাৰক আছিল (পূৰ্বৰ নিৰ্বাচনত “শক্তিশালী” আৰু “নেতা” মূল আছিল), গতিকে পৰীক্ষাৰ ফলাফলে তেওঁক ক্লিণ্টনৰ জয়ৰ ওপৰত গুৰুতৰ সন্দেহৰ সৃষ্টি কৰিছিল। তেওঁৰ মতে নিৰ্বাচনৰ পূৰ্বে যদি ক্লিণ্টনৰ প্ৰচাৰ অভিযানে তেওঁৰ নিজৰ দুৰ্বলতাৰ গভীৰতা বুজি পালেহেঁতেন আৰু পাঠ্যক্ৰমৰ সংশোধন কৰিব পাৰিলেহেঁতেন।
ওহমে দাবী কৰে যে তেওঁ একেধৰণৰ সংকটত থকা আন প্ৰাৰ্থীকো সহায় কৰিছিল। তেওঁৰ এটা পৰীক্ষাত দেখা গ’ল যে এজন নিৰ্দিষ্ট ইউৰোপীয় ক্লায়েণ্টৰ সমৰ্থকৰ এটা ভাল আকাৰৰ ভিত্তি আছিল যদিও বহুতে ওলাই আহি ভোট দিবলৈ অনুপ্ৰাণিত হোৱা নাছিল কাৰণ তেওঁলোকে ধৰি লৈছিল যে তেওঁলোকৰ প্ৰাৰ্থী জয়ী হ’ব। এই জ্ঞানেৰে সজ্জিত হৈ প্ৰচাৰ অভিযানে নিৰ্বাচনত নিজৰ নিষ্ঠাবান ভিত্তি লাভ কৰিবলৈ নৱীকৃত ঠেলা মাৰিলে। ক্লায়েণ্টজনে শেষত ছিটিকি পৰাত জয়ী হ’ল।
ওহমে জোৰ দি কয় যে ভোটাৰসকলে যথেষ্ট বুদ্ধিমান হ’লে স্নায়ু পৰামৰ্শদাতাৰ কৌশলৰ বিৰুদ্ধে নিজকে সাজু কৰিব পাৰে। “মই দ্বিধাবোধক জুখি থাকো। কিন্তু ভোটাৰে দ্বিধাবোধ কৰিলেহে ভোটাৰৰ মন সলনি কৰিব পাৰিম। যদি ভোটাৰ দৃঢ় বিশ্বাসী হয় তেন্তে মই একো সলনি কৰিব নোৱাৰো আৰু কোনোবাই ভোটাৰক অন্য ধৰণে পতিয়ন নিয়াবলৈ সিমানেই কঠিন হৈ পৰে”- তেওঁ কয়।
২০১১ চনত আৰব বসন্তই মধ্যপ্ৰাচ্যক কঁপাই তোলাৰ লগে লগে আৰু স্বৈৰাচাৰী নেতাসকলে এজনৰ পিছত এজনকৈ ওফৰাই দিয়াৰ লগে লগে সেই অঞ্চলবোৰৰ বহুখিনি ভ্ৰমণ কৰি প্ৰযুক্তিয়ে লোৱা ভূমিকাক বুজিবলৈ চেষ্টা কৰা এজন বিশেষজ্ঞ আছিল জিনেপ টুফেকচি।
তেওঁ কায়ৰোৰ তাহৰিৰ চ’কৰ ওচৰৰ কেফেত প্ৰতিবাদকাৰীৰ সৈতে আড্ডা মাৰিছিল, আৰু বহুতেই তেওঁক দৃঢ়তাৰে কৈছিল যে যেতিয়ালৈকে তেওঁলোকৰ হাতত ইণ্টাৰনেট আৰু স্মাৰ্টফোন থাকিব, তেতিয়ালৈকে তেওঁলোকে জয়ী হ’ব। টিউনিছিয়াত সাহসী কৰ্মীসকলে জিনেপক দেখুৱাইছিল যে তেওঁলোকে কেনেকৈ মুক্ত উৎসৰ সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰি তেওঁলোকৰ স্বৈৰাচাৰী ৰাষ্ট্ৰপতিৰ পত্নীয়ে চৰকাৰী বিমানত পেৰিছলৈ কৰা বজাৰ ভ্ৰমণৰ তথ্য লাভ কৰিছিল।
আনকি বেইৰুটত লগ পোৱা ছিৰিয়ানসকলো আশাবাদী আছিল; তেওঁলোকৰ দেশখন তেতিয়াও নাৰকীয় যুদ্ধলৈ নামি যোৱা নাছিল। যুৱক-যুৱতীসকলৰ শক্তি, স্মাৰ্টনেছ, হাস্যৰস, আৰু হাতত স্মাৰ্টফোন আছিল, আৰু তেওঁ আশা কৰিছিল যে অঞ্চলটোৰ ভাগ্য তেওঁলোকৰ গণতান্ত্ৰিক দাবীৰ সপক্ষে ঘূৰিব।
আমেৰিকালৈ উভতি আহি ২০১২ চনত এখন সন্মিলনৰ বক্তৃতাত জিনেপে দেখুৱাইছিল ২০০৯ চনৰ ইৰাণৰ ৰাজপথৰ প্ৰতিবাদৰ সময়ত ৰেকৰ্ড কৰা ভাইৰেল ভিডিঅ’ৰ স্ক্ৰীণশ্বট ব্যৱহাৰ কৰি – নতুন প্ৰযুক্তিয়ে পৰম্পৰাগত তথ্যৰ পহৰাদাৰ সকলৰ বাবে—যেনে চৰকাৰ আৰু সংবাদ মাধ্যমৰ বাবে— কেনেদৰে কঠিন কৰি তুলিছে— বিৰোধীক স্তব্ধ বা নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ।
দেখাত কঠিন ছবি আছিল- ফুটপাথত এগৰাকী যুৱতীৰ তেজ ওলাই মৃত্যুমুখত পৰি আছিল। কিন্তু তাতেই ইয়াৰ ক্ষমতা কেন্দ্ৰীভূত হৈছিল। মাত্ৰ এটা দশকৰ আগতে, সম্ভৱতঃ তেনে দৃশ্যৰ ছৱি কেতিয়াও লোৱা নহ’লহেঁতেন (কোনে সকলো সময়তে ভিডিঅ’ কেমেৰা লৈ ফুৰিছিল?), ভাইৰেল হোৱাটো দূৰৰ কথা (কেনেকৈ, যদিহে আপুনি টিভি ষ্টেচন বা বাতৰি কাকতৰ মালিক নহয়)। সংঘটিতভাৱে কোনোবা বাতৰি ফটোগ্ৰাফাৰ থাকিলেও বেছিভাগ বাতৰি সংস্থাই ইমান গ্ৰাফিক ইমেজ দেখুৱাব নোৱাৰিলেহেঁতেন৷
সেই সন্মিলনত জিনেপে সামাজিক বিজ্ঞানীসকলে “বহুত্ববাদী অজ্ঞানতা” বুলি কোৱা কথাটো ভাঙি পেলোৱাত ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ ভূমিকা সম্পৰ্কে কথা কৈছিল— বাস্তৱত সকলোকে সামূহিকভাৱে নিস্তব্ধ কৰি ৰখাৰ সময়ত নিজৰ দৃষ্টিভংগীত এজন অকলশৰীয়া বুলি বিশ্বাস কৰা। তেওঁ কৈছিল যে সেইবাবেই ছ’চিয়েল মিডিয়াই ইমান বিদ্ৰোহৰ সৃষ্টি কৰিছিল- পূৰ্বতে নিজৰ মতানৈক্যত বিচ্ছিন্ন হৈ থকা মানুহে ইজনে সিজনৰ পৰা শক্তি বিচাৰি পাইছিল আৰু আহৰণ কৰিছিল।
কিন্তু তাহৰিৰ বিদ্ৰোহৰ সময়ত ইজিপ্তৰ ক্লান্ত স্বৈৰাচাৰী হোছনি মুবাৰকে অনাড়ম্বৰভাৱে ইণ্টাৰনেট আৰু চেলুলাৰ সেৱা বিচ্ছিন্ন কৰি পেলাইছিল। এই পদক্ষেপৰ বিপৰীত ফল হ’ল- ইয়াৰ ফলত তাহৰিৰ চ’কৰ পৰা ওলোৱা তথ্যৰ প্ৰবাহ সীমিত হৈ পৰিল যদিও ইজিপ্তৰ ওপৰত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মনোযোগ বৃদ্ধি পালে। তেওঁ বুজি পোৱা নাছিল যে একবিংশ শতিকাত কেৱল তথ্য নহয় (যিটো ইতিমধ্যে আমাৰ হাতত অত্যাধিক আছে), মনোযোগৰ প্ৰবাহ হে অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ।
ইয়াৰ উপৰিও কায়ৰোৰ ‘স্পাংকি’ বিপ্লৱীসকলৰ বন্ধুসকলে তৎক্ষণাত চেটেলাইট ফোন লৈ উৰা মাৰি আহিল, যাৰ ফলত তেওঁলোকে সাক্ষাৎকাৰ দি থাকিব পাৰিলে আৰু এতিয়া তেওঁলোকৰ প্ৰতি আৰু অধিক আগ্ৰহ থকা বিশ্ব সংবাদ সংস্থাসমূহলৈ ছবি প্ৰেৰণ কৰিব পাৰিলে।
কেইসপ্তাহমানৰ ভিতৰতে মুবাৰকক জোৰকৈ বাহিৰ কৰি দিয়া হ’ল। তেওঁৰ ঠাইত সামৰিক পৰিষদ গঠন হয়। তেতিয়া ই যি কৰিলে সেয়া আহিবলগীয়া বহু কথাৰ পূৰ্বাভাস দিছিল। ইজিপ্তৰ সশস্ত্ৰ বাহিনীৰ উচ্চতম পৰিষদে তৎক্ষণাত এটা ফেচবুক পেজ খুলি ইয়াক নিজৰ বিবৃতিৰ একচেটিয়া আউটলেট হিচাপে গঢ়ি তুলিছিল। পৰিষদে মুবাৰকৰ ভুলৰ পৰা শিকিছিল; গতিকে বিৰোধীসকলৰ টাৰ্ফত বল খেলিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল।
কেইবছৰমানৰ ভিতৰতে ইজিপ্তৰ অনলাইন ক্ষেত্ৰখন বহু পৰিমাণে সলনি হ’ল। ছ’চিয়েল মিডিয়াত বিশিষ্ট এজন কৰ্মীয়ে কৈছিল, “যেতিয়া কেৱল টুইটাৰত আমি আছিলো তেতিয়া আমাৰ প্ৰভাৱ বেছি আছিল। এতিয়া ই বিৰোধীসকলৰ মাজত কাজিয়াৰে ভৰি পৰিছে [যিসকলক] চৰকাৰী সমৰ্থকৰ দ্বাৰা হাৰাশাস্তি কৰা হৈছে।”
শক্তিয়ে সদায় শিকে, আৰু শক্তিশালী সঁজুলিবোৰ সদায় ইয়াৰ হাতত পৰে। এয়া ইতিহাসৰ কঠিন পাঠ । সাত বছৰৰ ভিতৰত ডিজিটেল প্ৰযুক্তিসমূহক কেনেকৈ স্বাধীনতা আৰু পৰিৱৰ্তনৰ আহিলা হিচাপে প্ৰশংসিত হোৱাৰ পৰা পশ্চিমীয়া গণতন্ত্ৰত হোৱা উত্তাল পৰিস্থিতিৰ বাবে দোষাৰোপ কৰালৈ পৰিণত হৈছে—এইটো বুজাটো দৰকাৰী কথা।
কিন্তু কি হৈছে সেয়া সম্পূৰ্ণৰূপে বুজিবলৈ হ’লে এইটোও পৰীক্ষা কৰিব লাগিব যে মানৱৰ সামাজিক গতিশীলতা, সৰ্বব্যাপী ডিজিটেল সংযোগ, আৰু টেক দৈত্যৰ ব্যৱসায়িক মডেলসমূহে কেনেকৈ একত্ৰিত হৈ এনে এক পৰিৱেশৰ সৃষ্টি কৰে য’ত ভুল তথ্যই লাভৱান হয় আৰু আনকি সঁচা তথ্যইও অৱগত আৰু আলোকিত কৰাতকৈ বিভ্ৰান্ত আৰু পক্ষাঘাতগ্ৰস্ত কৰিব পাৰে ।
২০০৮ চনত বাৰাক ওবামা আমেৰিকাৰ প্ৰথম আফ্ৰিকান-আমেৰিকান ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে নিৰ্বাচিত হোৱাটোৱে আৰব বসন্তৰ প্ৰযুক্তিয়ে আণ্ডাৰডগক শক্তিশালী কৰাৰ আখ্যানৰ পূৰ্বচিত্ৰ ৰূপ দিছিল। ডেম’ক্ৰেটিক দলৰ প্ৰাইমাৰীত প্ৰথমে হিলাৰী ক্লিণ্টনক পৰাস্ত কৰি আৰু তাৰ পিছত সাধাৰণ নিৰ্বাচনত ৰিপাব্লিকান দলৰ প্ৰতিদ্বন্দ্বীক পৰাস্ত কৰি বিজয়ী হৈ আত্মপ্ৰকাশ কৰা তেওঁ এজন দুৰ্দান্ত প্ৰাৰ্থী আছিল।
২০০৮ আৰু ২০১২ চনত তেওঁৰ দুয়োটা জয়েই তেওঁৰ প্ৰচাৰ অভিযানৰ টেক-চেভি, ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ ডাটা-সমৃদ্ধ ব্যৱহাৰ, ভোটাৰ প্ৰফাইলিং, আৰু মাইক্ৰ’টাৰ্গেটিঙৰ ওপৰত প্ৰশংসাসূচক প্ৰবন্ধৰ বন্যা সৃষ্টি কৰিছিল। দ্বিতীয়টো জয়ৰ পিছত ‘এম আই টি টেকন’লজি ৰিভিউ’ৰ কভাৰত শিৰোনাম আছিল “বিগ ডাটা উইল চেভ পলিটিক্স” আৰু এটা উক্তি: “মোবাইল ফোন, নেট আৰু তথ্যৰ বিস্তাৰ—একনায়কত্ববাদীসকলৰ বাবে এক মাৰাত্মক সংমিশ্ৰণ।”
অৱশ্যে স্বৈৰাচাৰী শাসন চোৱাচিতা কৰা আন বহু লোক ইতিমধ্যে চিন্তিত হৈ পৰিছিল। এটা মূল বিষয় আছিল বিশেষকৈ ফেচবুকত মাইক্ৰ’টাৰ্গেটিঙৰ সহায়ত কেনেকৈ ৰাজহুৱা ক্ষেত্ৰখনৰ সৈতে বিধ্বংসী ৰূপ ধাৰণ কৰিব পাৰে। এইটো সঁচা যে ছ’চিয়েল মিডিয়াই বিৰোধীসকলক জনায় যে তেওঁলোক অকলশৰীয়া নহয়, কিন্তু অনলাইন মাইক্ৰ’টাৰ্গেটিঙেও এনে এখন পৃথিৱী সৃষ্টি কৰিব পাৰে য’ত আপুনি নাজানে যে আপোনাৰ ওচৰ-চুবুৰীয়াই কি বাৰ্তা পাইছে বা আপোনাক লক্ষ্য কৰি লোৱা বাৰ্তাবোৰ আপোনাৰ ইচ্ছা আৰু দুৰ্বলতাৰ অনুকূলে কেনেকৈ তৈয়াৰ কৰা হৈছে ।
ফেচবুকেও এণ্টিট্ৰাষ্ট এলাৰ্ম ট্ৰিপ নকৰাকৈয়ে হোৱাটছএপ আৰু ইনষ্টাগ্ৰামৰ দৰে হ’বলগীয়া প্ৰতিযোগীকো গ্লোবেল কৰি পেলালে। এই সকলোবোৰে ইয়াক অধিক তথ্য দিছিল, ব্যৱহাৰকাৰীক প্লেটফৰ্মত ৰখা আৰু বিজ্ঞাপনৰ দ্বাৰা তেওঁলোকক লক্ষ্য কৰি লোৱাৰ বাবে ইয়াৰ এলগৰিদম উন্নত কৰাত সহায় কৰিছিল।
ইফালে, গুগলে—যাৰ সন্ধান ৰেংকিঙে কোনো কোম্পানী, সেৱা বা ৰাজনীতিবিদক গঢ়ি তুলিব বা ভাঙিব পাৰে, আৰু যাৰ ই-মেইল সেৱাৰ ২০১৬ চনৰ ভিতৰত এক বিলিয়ন ব্যৱহাৰকাৰী আছিল—আৰু ভিডিঅ’ প্লেটফৰ্ম ইউটিউবো পৰিচালনা কৰিছিল, যিটো বিশ্বজুৰি তথ্য আৰু অপপ্ৰচাৰৰ চেনেল ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পাইছিল।
ফেচবুক আৰু গুগলতকৈ সৰু হ’লেও সাংবাদিক আৰু ৰাজনৈতিকভাৱে জড়িত লোকৰ মাজত জনপ্ৰিয়তাৰ বাবে টুইটাৰে আউটছাইজ ভূমিকা পালন কৰিছিল। ইয়াৰ মুকলি দৰ্শন আৰু ছদ্মনামৰ প্ৰতি সহজ দৃষ্টিভংগীয়ে বিশ্বৰ বিদ্ৰোহীসকলৰ বাবে উপযুক্ত, কিন্তু ই মহিলা, বিৰোধী আৰু সংখ্যালঘুৰ ওপৰত নিৰ্যাতন চলোৱা বেনামী ট্ৰ’লসকলকো আকৰ্ষণ কৰে।
বহুলভাৱে স্বীকাৰ কৰা অনুসৰি ড’নাল্ড ট্ৰাম্পে দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিবলৈ টুইটাৰ ব্যৱহাৰ কৰাত পাৰদৰ্শিতা দেখুৱাইছিল। কিন্তু তেওঁৰ অভিযানে ফেচবুক ব্যৱহাৰ কৰাতো পাৰদৰ্শিতা দেখুৱাইছিল কাৰণ ইয়াক বিজ্ঞাপনদাতাই ব্যৱহাৰ কৰিব পৰাকৈ ডিজাইন কৰা হৈছিল, লাখ লাখ মানুহৰ ওপৰত বাৰ্তা পৰীক্ষা কৰিছিল আৰু যিবোৰে সৰ্বোত্তম কাম কৰিছিল সেইবোৰৰ সৈতে মাইক্ৰ’টাৰ্গেট কৰিছিল।
ফেচবুকে ট্ৰাম্পৰ প্ৰচাৰৰ ভিতৰত নিজৰ কৰ্মচাৰীক সন্নিৱিষ্ট কৰিছিল যাতে তেওঁলোকে প্লেটফৰ্মটো ফলপ্ৰসূভাৱে ব্যৱহাৰ কৰাত সহায় কৰে (আৰু এইদৰে ইয়াৰ বাবে বহু ধন খৰচ কৰে), কিন্তু ট্ৰাম্পে নিজেই কিমান ভাল প্ৰদৰ্শন কৰিলে তাক লৈও তেওঁলোক আপ্লুত হৈছিল।
যোৱা কেইবছৰমানৰ পৰা বিশ্বজুৰি ৰাজনৈতিক উত্তাল পৰিস্থিতিত ডিজিটেল সঁজুলিসমূহে যথেষ্ট গুৰুত্ব লাভ কৰিছে, ইয়াৰ ভিতৰত অভিজাতসকলক স্তম্ভিত কৰি পেলোৱা আন কিছুমান সঁজুলিও আছে- ইউৰোপীয় সংঘ এৰিবলৈ ব্ৰিটেইনৰ ভোট, আৰু জাৰ্মানী, হাংগেৰী, ছুইডেন, পোলেণ্ড, ফ্ৰান্স আৰু অন্যান্য ঠাইত উগ্ৰ সোঁপন্থীৰ উত্থান! ফেচবুকে ফিলিপাইনছৰ শক্তিশালী ৰড্ৰিগো ডুটেৰ্টেক নিৰ্বাচনী কৌশলত সহায় কৰিছিল আৰু আনকি ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ প্ৰতিবেদনত ম্যানমাৰৰ ৰহিংগীয়া সংখ্যালঘুৰ বিৰুদ্ধে জাতিগত শুদ্ধিকৰণ অভিযানত অৰিহণা যোগোৱা বুলিও উল্লেখ কৰা হৈছে।
ৰাছিয়াৰ ট্ৰ’লাৰসকলেও সন্ত্ৰাসবাদী সহানুভূতিশীল আমেৰিকান মুছলমান আৰু অনুপ্ৰৱেশৰ বিৰোধিতা কৰা বগা শ্ৰেষ্ঠত্ববাদী হিচাপে নিজকে দেখুৱাইছিল। তেওঁলোকে আৰক্ষীৰ নৃশংসতাক উদঙাই দিয়া ব্লেক লাইভছ মেটাৰ কৰ্মী হিচাপে আৰু আৰক্ষী বিষয়াক গুলীয়াই হত্যা কৰিবলৈ বন্দুক আহৰণ কৰিব বিচৰা লোক হিচাপে নিজকে দেখুৱাইছিল। এনে কৰি তেওঁলোকে কেৱল বিভাজনৰ জুইকুৰা জ্বলাই দিয়াই নহয়, প্ৰতিটো গোটৰ লোকসকলক প্ৰমাণ দিলে যে তেওঁলোকৰ কল্পিত প্ৰতিদ্বন্দ্বীসকল সঁচাকৈয়ে তেওঁলোকে সন্দেহৰ দৰেই ভয়ংকৰ।
এই সকলোবোৰ কেনেকৈ হ’ল? ডিজিটেল প্ৰযুক্তিয়ে নাগৰিকক সবলীকৰণ আৰু একনায়কত্ববাদীক উফৰাই পেলোৱাৰ পৰা কেনেকৈ অত্যাচাৰ আৰু বিবাদৰ আহিলা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিলে?
প্ৰথমতে, পুৰণি শৈলীৰ তথ্যৰ গেটকিপাৰ (যেনে সংবাদ মাধ্যম, এন জি অ’, আৰু চৰকাৰী আৰু শৈক্ষিক প্ৰতিষ্ঠান) দুৰ্বল হোৱাৰ লগতে, আণ্ডাৰডগসকলক শক্তিশালী কৰাৰ লগতে, আন এটা দিশত, আণ্ডাৰডগসকলকো গভীৰভাৱে অক্ষম কৰি তুলিছে। পুৰণি গেটকিপাৰসকলে কিছু সত্য আৰু মতানৈক্যক বাধা দিছিল যদিও বহু ধৰণৰ ভুল তথ্যও বাধা দিছিল।
দ্বিতীয়তে, নতুন, এলগৰিদমিক গেটকিপাৰসকল কেৱল (তেওঁলোকে বিশ্বাস কৰিবলৈ ভাল পোৱাৰ দৰে) সত্য আৰু মিছা দুয়োটাৰে বাবে নিৰপেক্ষ সোঁত নহয়। তেওঁলোকে নিজৰ চাইট আৰু এপত মানুহক ৰাখি নিজৰ ধন ঘটে; যিয়ে তেওঁলোকৰ প্ৰৰোচনাক ক্ষোভ জগাই তোলা, ভুল তথ্য বিয়পোৱা আৰু মানুহৰ বৰ্তমানৰ পক্ষপাতিত্ব আৰু পছন্দৰ প্ৰতি আকৰ্ষণ কৰাসকলৰ সৈতে ঘনিষ্ঠভাৱে মিলাই দিয়ে।
ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ যুগ আৰু প্ৰেক্ষাপটত যেতিয়া আমি বিপৰীত মতামতৰ সন্মুখীন হওঁ, তেতিয়া প্ৰকৃততে পূৰ্বে অকলশৰে বহি বাতৰি কাকত পঢ়াৰ দৰে পৰিস্থিতি নহয়। ফুটবল ষ্টেডিয়ামত, আমাৰ সতীৰ্থ অনুৰাগীৰ সৈতে বহি বিপক্ষ দলৰ পৰা সেইবোৰ শুনি থকাৰ দৰেই পৰিৱেশ বা পৰিস্থিতি ৷ অনলাইনত, আমি আমাৰ সম্প্ৰদায়ৰ সৈতে সংযুক্ত, আৰু আমি আমাৰ একে মনৰ সমনীয়াৰ পৰা অনুমোদন বিচাৰো৷ আমি আনটোৰ অনুৰাগীক চিঞৰি আমাৰ দলৰ সৈতে বন্ধন গঢ়ি তোলোঁ।
আৰব বসন্তৰ পিছৰ পৰিস্থিতিতো একেধৰণৰ গতিশীলতাই ভূমিকা পালন কৰিছিল। বিপ্লৱীসকলে নিত্য সৰু সৰু গোটত ভাঙি যোৱাৰ লগে লগে ছ’চিয়েল মিডিয়াত অন্তৰ্যুদ্ধত আবদ্ধ হৈ পৰিছিল, একে সময়তে স্বৈৰাচাৰীসকলে নিজৰ সমৰ্থকক সংগঠিত কৰি বিৰোধীসকলক আক্ৰমণ কৰিছিল, তেওঁলোকক বিশ্বাসঘাতক বা বিদেশী বুলি সংজ্ঞায়িত কৰিছিল।
ব্ৰেইন হেকিঙৰ বিৰুদ্ধে পহৰা দিবলৈ চাইবাৰ সুৰক্ষা!
আপোনাৰ ইণ্টাৰনেট ব্ৰাউজাৰে, আপোনাৰ ভৌগোলিক অৱস্থানৰ দ্বাৰা, অনলাইন ফৰ্ম পূৰণ কৰি বা আপোনাৰ কিবৰ্ডত টাইপ কৰি সৃষ্টি কৰা তথ্যই অতি ব্যক্তিগত তথ্য প্ৰকাশ কৰিব পাৰে, যেনে আপোনাৰ যৌন আকাংক্ষা বা আপোনাৰ ৰাজনৈতিক মতাদৰ্শ। কল্পনা কৰকচোন আপোনাৰ চিন্তাধাৰাৰ প্ৰৱেশৰ সহায়ত কি তথ্য সংগ্ৰহ কৰিব পাৰি। মগজু-যন্ত্ৰৰ আন্তঃপৃষ্ঠৰ বিকাশে আমাক এই বিষয়টো বিবেচনা কৰিবলৈ বাধ্য কৰে, কিয়নো এই যন্ত্ৰবোৰে কম্পিউটাৰক মগজুৰ সৈতে পোনপটীয়াকৈ সংযোগ কৰিবলৈ সক্ষম।
বিজ্ঞান আৰু স্নায়ু প্ৰযুক্তিয়ে মানুহৰ মনটোক-পঢ়া সক্ষম কৰিবলৈ যথেষ্ট দূৰলৈ যোৱা নাই, কিন্তু ইতিমধ্যে বিভিন্ন গ্ৰেডৰ যন্ত্ৰ আছে যিয়ে সুক্ষ্ম স্নায়ু সংকেত পঞ্জীয়ন কৰিব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, ইলেক্ট্ৰ’এনচেফেল’গ্ৰাফী (EEG) হেডছেট বিপণন অধ্যয়নত কিছুমান সামগ্ৰী বা পৰিঘটনাৰ প্ৰতি আৱেগ আৰু অচেতন প্ৰতিক্ৰিয়া বিশ্লেষণ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। চাইবাৰ সুৰক্ষা সংস্থা বালুছিয়ানৰ সহ-প্ৰতিষ্ঠাপক পাবলো বালাৰিনে কয় যে, “এই মানসিক তথ্যসমূহ প্ৰক্ৰিয়াকৰণ কৰি এজন ব্যক্তিৰ বিষয়ে জটিল তথ্য প্ৰকাশ কৰিব পাৰি।
স্নায়ু প্ৰযুক্তিৰ সুৰক্ষা সমস্যা নতুন নহয়। ইতিমধ্যে অন্যান্য ডিজিটেল খণ্ডত ঘটি থকাৰ দৰেই হাৰাশাস্তি, সংগঠিত অপৰাধ বা ব্যক্তিগত তথ্যৰ ট্ৰেফিক হ’ব পাৰে। অৱশ্যে নতুন কথাটো হ’ল স্নায়ুৰ তথ্যৰ প্ৰকৃতি। যিহেতু এইবোৰ পোনপটীয়াকৈ মগজুত সৃষ্টি হয়, সেয়েহে ইহঁতে আমাৰ পৰিচয় আৰু আমাৰ ব্যক্তিগত পছন্দক পথ প্ৰদৰ্শন কৰা অন্তৰংগ ব্যৱস্থাসমূহৰ বিষয়ে স্পৰ্শকাতৰ চিকিৎসা তথ্য আৰু সূত্ৰসমূহ সংকেত কৰিব পাৰে।
এই বিপদৰ বাস্তৱতা প্ৰদৰ্শন কৰিবলৈ গৱেষকসকলে বাণিজ্যিকভাৱে উপলব্ধ নিউৰ’টেক হেক কৰাৰ চেষ্টা কৰিছে। তেওঁলোকৰ লক্ষ্য হৈছে চাইবাৰ অপৰাধীৰ বাবে উপযোগী হ’ব পৰা তথ্য আহৰণ কৰা, যাৰ ফলত সম্ভাৱ্য নিৰাপত্তাজনিত ত্ৰুটিসমূহ উজ্জ্বল কৰা হয়। বিজ্ঞানী আৰু প্ৰযুক্তিবিদৰ দলসমূহে প্ৰমাণ কৰিছে যে মগজু-মেচিনৰ আন্তঃপৃষ্ঠত স্পাইৱেৰ ৰোপণ কৰা সম্ভৱ—বিশেষকৈ, ভিডিঅ’ গেমসমূহ মনেৰে নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ ডিজাইন কৰা—যিটোৱে তেওঁলোকক ব্যৱহাৰকাৰীৰ পৰা তথ্য চুৰি কৰিবলৈ সক্ষম কৰে।
আটাইতকৈ বেয়া পৰিস্থিতিত এটা দ্বিমুখী আন্তঃপৃষ্ঠ—অৰ্থাৎ যিটোৱে কেৱল মগজুৰ সংকেত পঢ়াই নহয়, সেইবোৰ নিৰ্গত কৰে, যেনে স্নায়ুৰ স্পন্দনৰ ৰূপত — ব্যৱহাৰকাৰী বা আন ব্যক্তিক শাৰীৰিকভাৱে ক্ষতি কৰিবলৈ হেক কৰা হ’ব পাৰে। ইতিমধ্যে ২০০৭ চনত চিকিৎসকে তেতিয়াৰ আমেৰিকাৰ উপ-ৰাষ্ট্ৰপতি ডিক চেনীৰ পেচমেকাৰৰ পৰা সকলো বেতাঁৰ সংযোগ বন্ধ কৰিবলগীয়া হৈছিল, যাতে ডিভাইচটো হেক কৰি সম্ভাৱ্য হত্যাৰ চেষ্টা ৰোধ কৰিব পৰা যায়।
স্নায়ুৰ তথ্য সুৰক্ষিত কৰাৰ ব্যৱস্থা প্ৰযুক্তিগত আৰু ৰাজনৈতিক দুয়োটা হ’ব লাগিব। ইউৰোপত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নিয়ন্ত্ৰণ আছে, অৰ্থাৎ ইউৰোপত সাধাৰণ তথ্য সুৰক্ষা নিয়ম (GDPR), যিয়ে তত্ত্বগতভাৱে গোপনীয়তা সংৰক্ষণৰ বাবে মানসিক তথ্যৰ ব্যৱহাৰ আৰু বিক্ৰীক সীমিত কৰে—যিকোনো ব্যক্তিগত তথ্যৰ দৰে। কিন্তু কোম্পানীসমূহে সদায় বুজাই নিদিয়ে যে তেওঁলোকে ডাটা কেনেকৈ বেনামী কৰে। আনকি যেতিয়া স্বচ্ছতা থাকে, তেতিয়াও বেলাৰিনে আঙুলিয়াই দিয়ে যে “বেনামী তথ্য নিৰ্দিষ্ট লোকলৈ ঘূৰাই অনাটো সহজ”।
নেচাৰ আলোচনীয়ে প্ৰকাশ কৰা আৰু “স্নায়ু প্ৰযুক্তি আৰু এআই(AI)ৰ বাবে চাৰিটা নৈতিক অগ্ৰাধিকাৰ” শীৰ্ষক এটা প্ৰবন্ধত কলম্বিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ স্নায়ুজীৱবিজ্ঞানী ৰাফেল ইউষ্টে আৰু তেওঁৰ সহযোগীসকলে সুনিৰ্দিষ্ট ব্যৱস্থাৰ পৰামৰ্শ আগবঢ়ায়। প্ৰথমতে, স্নায়ু তথ্যৰ ট্ৰেফিক ৰোধ কৰিবলৈ তেওঁলোকে প্ৰস্তাৱ আগবঢ়ায় যে এনে তথ্য ভাগ-বতৰা কৰাৰ পৰা আঁতৰি থকাটো অবিকল্পিত হ’ব লাগে। ব্যক্তিগত গ্ৰাহকৰ স্পষ্ট সন্মতি সাপেক্ষেহে কোম্পানীসমূহক এই তথ্য তৃতীয় পক্ষক গতাই দিবলৈ অনুমতি দিব লাগে।
লেখকসকলে স্বীকাৰ কৰে যে কিছুমান ব্যৱহাৰকাৰীয়ে স্বেচ্ছাই আগবঢ়োৱা তথ্যৰ সহায়ত তেওঁলোকৰ গোপনীয়তাক অধিক মূল্য দিয়া আন কিছুমানৰ বিষয়ে “যথেষ্ট ভাল” সিদ্ধান্ত ল’ব পাৰি। “আমি প্ৰস্তাৱ দিছো যে স্নায়ু তথ্যৰ বিক্ৰী, বাণিজ্যিক হস্তান্তৰ আৰু ব্যৱহাৰ কঠোৰভাৱে নিয়ন্ত্ৰণ কৰা হওক। এনে নিয়ম—যিটোৱে মানুহে নিজৰ স্নায়ুৰ তথ্য এৰি দিয়াৰ সম্ভাৱনাও সীমিত কৰিব বা আৰ্থিক পুৰস্কাৰৰ বাবে মগজুত পোনপটীয়াকৈ স্নায়ুৰ কাৰ্য্যকলাপ লিখাৰ সম্ভাৱনাও সীমিত কৰিব—মানৱ অংগ বিক্ৰী নিষিদ্ধ কৰা আইনখনৰ সৈতে সাদৃশ্য হ’ব পাৰে,” ইউষ্টে আৰু তেওঁৰ সহযোগীসকলে লিখিছে। শেষত তেওঁলোকে কেন্দ্ৰীভূত তথ্যকোষত স্নায়ু সংকেতৰ প্ৰক্ৰিয়াকৰণ এৰাই চলিবলৈ ব্লকচেইন আৰু ফেডাৰেটেড লাৰ্নিঙৰ দৰে প্ৰযুক্তিগত ব্যৱস্থাৰ পৰামৰ্শ দিয়ে।
এই ধাৰা অনুসৰি ৱাশ্বিংটন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ এটা ভিন্ন গৱেষকৰ দলে স্নায়ু প্ৰযুক্তিগত যন্ত্ৰই মগজুৰ তৰংগৰ উপাদানসমূহ সংক্ৰমিত কৰাৰ পূৰ্বে স্থানীয়ভাৱে পৃথকীকৰণ কৰে বুলি মত প্ৰকাশ কৰিছে। এইদৰে মগজু-মেচিন আন্তঃপৃষ্ঠই নিজৰ নিয়ন্ত্ৰণ যন্ত্ৰলৈ (সাধাৰণতে যোৰযুক্ত চেল ফোন বা কম্পিউটাৰ) ৰিলে কৰা তথ্য সীমিত কৰিব পাৰে আৰু কেৱল হাতত থকা কামৰ সৈতে প্ৰাসংগিক তথ্যহে প্ৰেৰণ কৰিব পাৰে।
উদাহৰণস্বৰূপে, হুইল চেয়াৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ ডিজাইন কৰা ইইজি চেন্সৰে কেৱল মগজুৰ তৰংগৰ উপাদানটোহে প্ৰেৰণ কৰিব যিয়ে গতিৰ উদ্দেশ্যৰ সৈতে জড়িত তথ্য সংকেত কৰে, ধৰক আৱেগিক অনুভূতিৰ সৈতে জড়িত অন্যান্য উপাদানসমূহ ধৰি ৰাখিব। কেঁচা স্নায়ু তথ্যৰ সংৰক্ষণ আৰু সংক্ৰমণ সীমিত কৰি অপৰাধীয়ে উপযোগী তথ্য হাইজেক কৰাৰ সুযোগো সীমিত হৈ পৰে।
কিন্তু স্নায়ু প্ৰযুক্তিৰ এই আৰু অন্যান্য অগ্ৰগতিৰ ফলত গোপনীয়তা আৰু ব্যক্তিগত স্বাধীনতাৰ প্ৰতি সতেজ ভাবুকি আহি পৰিছে বুলি বেচেল বিশ্ববিদ্যালয়ৰ স্নায়ুনীতিবিদ মাৰ্চেলো ইয়েনকা আৰু জুৰিখ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ মানৱ অধিকাৰৰ অধিবক্তা ৰবাৰ্ট’ এণ্ড’ৰ্নোৱে কয়। লাইফ চাইন্সেছ, ছ’চাইটি এণ্ড পলিচি নামৰ আলোচনীখনত লিখি এই যুটিয়ে চাৰিটা নতুন মানৱ অধিকাৰ আগবঢ়াইছে যিবোৰৰ উদ্দেশ্য হৈছে মগজুক মানৱ গোপনীয়তাৰ শেষ আশ্ৰয় হিচাপে সংৰক্ষণ কৰা।
গাৰ্ডিয়ানক ইয়েনকাই কয় যে আমি সোধা প্ৰশ্নটো আছিল যে স্নায়ু প্ৰযুক্তিৰ এই নতুন ধাৰাটোৰ সন্মুখীন হ’বলৈ আমাৰ বৰ্তমানৰ মানৱ অধিকাৰৰ কাঠামো ভালদৰে সজ্জিত নেকি? আজি ঠাইত থকা অধিকাৰসমূহ পৰ্যালোচনা কৰি যুটিটোৱে এই সিদ্ধান্তত উপনীত হয় যে মানুহক সুৰক্ষা দিবলৈ আৰু অধিক কাম কৰিব লাগিব।
প্ৰস্তাৱিত নতুন অধিকাৰসমূহে গৱেষকসকলে জ্ঞানমূলক স্বাধীনতা, মানসিক গোপনীয়তা, মানসিক অখণ্ডতা আৰু মানসিক ধাৰাবাহিকতা বুলি কোৱা কথাটোকে জোৰ দিয়ে।
ইয়াৰে প্ৰথমটো হৈছে ব্যক্তিৰ মানসিক অৱস্থা সলনি কৰিবলৈ মগজুৰ উদ্দীপনা আৰু অন্যান্য কৌশল ব্যৱহাৰ কৰাৰ বা ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰাৰ স্বাধীনতা। যদি ইয়াক গ্ৰহণ কৰা হয়, তেন্তে ই মানুহক নিয়োগকৰ্তাৰ বিৰুদ্ধে ৰক্ষা কৰিব পাৰে যিসকলে সিদ্ধান্ত লয় যে তেওঁলোকৰ কৰ্মচাৰীসকলে দুৰ্বল বিদ্যুৎ প্ৰবাহেৰে মগজুক জেপ কৰিলে অধিক ফলপ্ৰসূ হ’ব পাৰে।
আমেৰিকাৰ সামৰিক বিজ্ঞানীসকলে ৰিপ’ৰ্ট কৰিছিল যে ট্ৰেন্সক্ৰেনিয়েল ডাইৰেক্ট কাৰেণ্ট ষ্টিমুলেচন (tDCS) নামৰ এক পদ্ধতিয়ে কৰ্মীসকলৰ মানসিক দক্ষতা বৃদ্ধি কৰে। মুকলি বজাৰত এই ডিভাইচসমূহ উপলব্ধ যদিও ইয়াৰ সুৰক্ষাক লৈ উদ্বেগ প্ৰকাশ পাইছে।
মানসিক গোপনীয়তাৰ অধিকাৰৰ উদ্দেশ্য হৈছে বৰ্তমানৰ আইনী আৰু কাৰিকৰী সুৰক্ষা ব্যৱস্থাৰ ব্যৱধান বন্ধ কৰা যিয়ে কোনোবাই সন্মতি অবিহনে মনটো পঢ়িবলৈ বাধা দিবলৈ একো নকৰে। আধুনিক ব্ৰেইন স্ক্যানাৰে মানুহৰ মূৰৰ পৰা চিন্তাবোৰ ইচ্ছামতে উলিয়াব নোৱাৰে যদিও প্ৰযুক্তিৰ উন্নতিৰ ফলত মানুহৰ মগজুৰ কাৰ্যকলাপৰ বিষয়ে অধিক নিখুঁত তথ্য উন্মোচিত হ’ব বুলি আশা কৰা হৈছে।
২০১১ চনত বাৰ্কলেৰ কেলিফৰ্ণিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ জেক গেলেণ্টৰ নেতৃত্বত বিজ্ঞানীসকলে ব্ৰেইন স্কেনৰ সহায়ত মানুহে আগতে চোৱা ছবিৰ ক্লিপ পুনৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।
আজি মানুহৰ পৰা মগজুৰ কি তথ্য সংগ্ৰহ কৰিব পাৰি আৰু কাৰ লগত ভাগ-বতৰা কৰিব পাৰি তাৰ কোনো দৃঢ় নিয়ম নাই। ইয়েনকা আৰু এণ্ড’ৰ্ণোৱে যিটো ভয় কৰে সেয়া হ’ল “জুৰি ইনফ’স্ফিয়াৰত মগজুৰ তথ্যৰ নিৰ্বিচাৰে লিকেজ”, যিটো এতিয়া ফেচবুক আৰু টুইটাৰৰ দৰে ছ’চিয়েল মিডিয়াত মানুহে শ্বেয়াৰ কৰা ব্যক্তিগত তথ্যৰ ক্ষেত্ৰত ঘটে।
তৃতীয় অধিকাৰ, “মানসিক অখণ্ডতা”ৰ লক্ষ্য হৈছে মগজু ইমপ্লাণ্টত হস্তক্ষেপ কৰিব বিচৰা হেকাৰৰ বিৰুদ্ধে ৰক্ষা কৰা, হয় মানুহ সংযুক্ত হোৱা ডিভাইচসমূহৰ নিয়ন্ত্ৰণ লোৱা, নহয় ভুক্তভোগীৰ মগজুত ভুৱা সংকেত প্ৰেৰণ কৰা।
চতুৰ্থ অধিকাৰ, “মনোবৈজ্ঞানিক ধাৰাবাহিকতা” সামৰি লোৱাটোৱে মানুহক এনে কাৰ্য্যৰ পৰা ৰক্ষা কৰিব যিয়ে তেওঁলোকৰ পৰিচয়বোধক ক্ষতি কৰিব পাৰে, বা গোটেই জীৱন একেজন ব্যক্তি হোৱাৰ অনুভূতিক বিঘ্নিত কৰিব পাৰে।
মানৱ মগজু হেকিং: যুদ্ধৰো পৰৱৰ্তী ডমেইন!
স্থল, মহাকাশ, বায়ু আৰু সাগৰৰ লগতে যুদ্ধৰ বাবে “পঞ্চম ডমেইন” হিচাপে চাইবাৰ স্পেচৰ কথা কোৱাটো সামৰিক মহলত ফেশ্বনেবল হৈ পৰিছে। কিন্তু ষষ্ঠ আৰু তৰ্কসাপেক্ষভাৱে অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ – যুদ্ধৰ বাবেও ডমেইন এটা ওলাইছে: মানুহৰ মগজু।
এই নতুন যুদ্ধক্ষেত্ৰখন কেৱল তথ্য বিচৰা মানুহৰ সৈতে হৃদয় আৰু মনক প্ৰভাৱিত কৰাটো নহয়। ক্লাউজৱিটজৰ যুদ্ধৰ সংজ্ঞাৰ চূড়ান্ত উপলব্ধিৰ ক্ষেত্ৰত মনটোক অনিচ্ছাকৃতভাৱে ভেদ কৰা, গঢ় দিয়া আৰু জোৰ-জবৰদস্তি কৰা: বিৰোধীক নিজৰ ইচ্ছাৰ অধীনত থাকিবলৈ বাধ্য কৰা। আৰু এই যুদ্ধৰ আটাইতকৈ শক্তিশালী আহিলা হ’ল ব্ৰেইন-কম্পিউটাৰ ইন্টাৰফেচ (BCI) প্ৰযুক্তি, যিয়ে মানুহৰ মগজুক ডিভাইচৰ সৈতে সংযোগ কৰে।
যুদ্ধৰ আন প্ৰতিটো ডমেইনৰ দৰেই ষষ্ঠ ডমেইন হিচাপে মনটোও আন ডমেইনৰ পৰা বিচ্ছিন্ন বা আঁতৰোৱা নহয়; সকলো ডমেইনতে সমন্বিত আক্ৰমণ নিয়ম হৈ থাকিব। মাত্ৰ সামৰিক আৰু প্ৰতিৰক্ষা চিন্তাবিদসকলে এতিয়া মানুহৰ মনৰ সূক্ষ্মতাসমূহৰ হিচাপ দিব লাগিব … আৰু মগজু-কম্পিউটাৰৰ আন্তঃপৃষ্ঠৰ ওপৰত আমাৰ ক্ৰমান্বয়ে নিৰ্ভৰশীলতাৰ হিচাপ দিব লাগিব৷
গতিকে বিশ্বজুৰি মানুহৰ মগজুক লক্ষ্য কৰি এক অদৃশ্য আক্ৰমণ আৰম্ভ হৈছে আৰু শাসক-ৰাজনীতিবিদ-কৰ্পৰেট আদিৰ বাবে অতিশয় গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিছে স্নায়ুৰাজনৈতিক বিশেষজ্ঞসকল! তেওঁলোকৰ এতিয়া জয়জয়াকাৰ।
গতিকে নাগৰিকসকল, সাৱধান, পুতলা হোৱাৰ পৰা সাৱধান, কোনোবাই ডম্বৰু বজালেই বান্দৰ নাচ নচাৰ পৰা সাৱধান! কাৰণ, শাসক-ৰাজনীতিবিদ- কৰ্পৰেটৰ হাতৰ পুতলা বা বান্দৰ হিচাপে যদি কোনোৱে নিজকে প্ৰমাণ কৰিছে – তেওঁ নাগৰিক হৈ থকা নাই, তেওঁৰ মগজু ইতিমধ্যে ‘হেক’ হৈছে বা হ’বলৈ ধৰিছে!
আৰু, মগজুটোৱেই যদি বন্ধকত থাকিল- মানুহৰ বাবে নো থাকিলেই বা কি?
মেট্ৰিক্স!!
[ বিভিন্ন তথ্য -পাতিৰ সহায়ত লেখাটো যুগুত কৰা হ’ল]
Images from different sources
Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking. You can send your articles to editor@mahabahu.com / editor@mahabahoo.com ( For Assamese article, Unicode font is necessary)
Related Posts
Can Ecocide become an international crime like Genocide?
Can Ecocide become an international crime like Genocide? KAKALI DAS KAKALI DAS Ecocide – a newly recognized crime that refers...
Read more
- Trending
- Comments
- Latest
Popular Stories
-
জ্যোতি প্ৰসাদ আগৰৱালাৰ কবিতা
-
অসমীয়া জনজাতীয় সংস্কৃতিঃ সমন্বয় আৰু সমাহৰণ
-
প্ৰস্তৰ যুগৰ মানুহৰ সংস্কৃতি
-
অসমৰ লোকসংস্কৃতি
-
লাচিত : শৰাইঘাটৰ যুদ্ধ আৰু ইয়াৰ ঐতিহাসিক তাৎপৰ্য
-
International Mahabahu Writing Competition, 2024
-
ড্ৰাগছ : এক সামাজিক ব্যাধি
-
THE HERITAGE OF CAPTAIN HUNT
-
ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদী : উৎপত্তি আৰু ইয়াৰ মানচিত্ৰ নির্মান
-
নাটকৰ ক্ৰমবিকাশ – এটি আলোকপাত
Mahabahu: An International Journal Showcasing Premium Articles and Thought-Provoking Opinions on Global Challenges—From Climate Change and Gender Equality to Economic Upliftment.