পি•আই•ডি• বা 'পৰিপ্লুত যোনিব্যাপদ'(পেলভিক ইনফ্লেমটৰি ডিজিজ)

পি•আই•ডি•

–ডাঃ উম্মে বিলকিছ আহমেদ |

ই এক মহিলাৰ প্ৰজনন অংগৰ ৰোগ, বিশেষকৈ ফেলোপিয়ান টিউব, জৰায়ু আৰু ডিম্বাশয়ত হোৱা পৰিলক্ষিত হয়। PID এক বিশেষ ধৰণৰ ইন্ফেক্চন্ য’ত বেমাৰ টো তলৰ প্ৰজনন অংগৰ (vagina) পৰা আৰম্ভ হৈ উপৰলৈকে বিয়পি যায় (ascending infection) বা তেজৰ ইন্ফেক্চন্ (blood borne infection) ৰ পৰা হয়।
ৰোগৰ কাৰণ সমূহ হৈছে – –
সাধাৰণতে আমাৰ শৰীৰত কিছুমান নেচাৰেল ৰোগ প্ৰতিৰোধ কৰিব পৰা ক্ষমতা (vaginal acidic pH, alkaline plug of mucus in cervical canal, ciliary movement of endometrial lining) থাকে যাৰ ফলত vagina ৰ পৰা বীজাণু সমুহ উপৰলৈকে বিয়পি যাব নোৱাৰে। পূৰ্ণ hymen (intact hymen) য়ে এই ৰোগ হোৱাত বাধা দিয়ে। গতিকে যদি কোনো কুমাৰী ছোৱালী PID ৰোগৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত হয়, সেইটো সাধাৰণতে যক্ষ্মা ৰোগৰ বীজাণুৰ (Tubercular) দ্বাৰা হয় (blood borne)। মাহেকীয়া ৰক্তস্ৰাৱৰ সময়ত, গৰ্ভপাত আৰু প্ৰসৱৰ পাছত প্ৰজনন অংগৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা হ্ৰাস পায়।
১. ৮৫% যৌন সংক্ৰামক বেক্টেৰিয়াৰ দ্বাৰা হয়, যেনেকৈ – – Neisseria gonorrhoeae, Chlamydia trachomatis.
২. ১৫% বেলেগ বীজাণুৰ কাৰণত হোৱা দেখা যায়, যেনেকৈ Mycoplasma genitalium, Tubercular.
৩. Intra uterine contraceptive device (CuT etc) যদি ভালদৰে নিৰ্বীজাণুকৰণ অৱস্থাত লগোৱা নহয় বা vaginal ইন্ফেক্চন্ থকা অৱস্থাত লগোৱা হয়। Home Delivery আৰু criminal abortion ইয়াৰ অন্যতম কাৰণ।
এই ৰোগ সাধাৰণতে (১৫-২৫) বয়সৰ মহিলাৰ হোৱা দেখা যায়।
ৰোগৰ লক্ষণ সমূহ—
১. তলপেটৰ বিষ

২. বগাস্ৰাৱ (vaginal discharge)

৩. সহবাসৰ সময়ত বিষ অনুভৱ কৰা ( dyspaerunia)

৪. অস্বাভাৱিক ঋতুস্ৰাৱ (abnormal vaginal bleeding)

৫. Acute অৱস্থাত জ্বৰ, বমি, গাৰ বিষ ইত্যাদি।

৬. মু্ত্ৰ বিসৰ্জনৰ সময়ত বিষ অনুভৱ কৰা

৭. কেতিয়াবা loose motion হোৱাও পৰিলক্ষিত হয়।
কেতবোৰ কাৰণ —
১. একাধিক লোকৰ সৈতে যৌণ সম্পৰ্ক।

২. এবাৰ এই ৰোগৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত হ’লে, পুনৰবাৰ হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে।

৩. Intrauterine device, home delivery, criminal abortion, ill health.
ৰোগ নিৰ্ণয় (Diagnosis) — PID ৰোগ নিৰ্ণয় কৰা হয় ৰোগীয়ে দিয়া ৰোগৰ বৰ্ণনাৰ পৰা, আৰু লগতে pelvic examination ৰ দ্বাৰা। এই ৰোগৰ diagnosis পোনপ্ৰথমে Clinical examination ৰ দ্বাৰাই কৰা হয়, পাছত কিছুমান পৰীক্ষা কৰিবলৈ দিয়া হয়, যেনেকৈ তলপেটৰ USG, cervical /vaginal discharge ৰ microscopical examination আৰু culture, PAP smear, তেজৰ ৰুটিন পৰীক্ষা, পেছাৱাৰ পৰীক্ষা আৰু লগতে sexually transmitted disease ৰ ৰক্ত পৰীক্ষা।
চিকিৎসা –
এইবাৰ আহক আমি PIDৰ চিকিৎসা সম্পৰ্কে চমু আভাস লওঁ। PIDৰ চিকিৎসাৰ কাৰণে কোৱা আছে “over antibiotic therapy is better than undertreatment.” কাৰণ এই ৰোগৰ Complications বৰ গুৰুতৰ। যদি সঠিক চিকিৎসা কৰা নহয় এই ৰোগে তলত উল্লেখ কৰা ধৰণৰ জটিলতাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে – ১. তলপেটত সদায় বিষ অনুভৱ কৰা (chronic Pelvic pain) (due to inflammation, scarring and adhesion from infection process)

২. Ectopic pregnancy

৩. Infertility

গতিকে ইয়াৰ চিকিৎসাৰ কাৰণে কেইবাবিধো antibiotics একেলগে prescribe কৰা হয়। মই মহিলা সকলক অনুৰোধ জনাইছো আপোনালোক যদি PID ৰোগত আক্ৰান্ত হৈ আছে সোনকালে কোনোবা স্ত্ৰীৰোগ বিশেষজ্ঞৰ ওচৰলৈকে যাওঁক আৰু দৰবৰ কোৰ্চ সম্পূৰ্ণকৈ কৰক। বিশেষকৈ antibiotics বোৰ আধাখিনি খাই এৰি নথব।
পৰম্পৰাগত চিকিৎসাৰ লগতে আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসাৰ ডাঙৰ ভূমিকা এটা আছে। PID ৰ আনুসংগিক লক্ষণ আৰু উপসৰ্গবোৰ আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসাৰ দ্বাৰা উপশম কৰিব পাৰি।
সাৱধানতা – – –
১. যৌন শিক্ষা

২. নিৰাপদ যৌনক্ৰিয়া(reducing the number of sexual partners, use of a condom.)

৩. কমেও ১৬ বছৰলৈ বা তাতোকৈ অধিক বয়স পৰ্যন্ত যৌনকাৰ্যত লিপ্ত নোহোৱাকৈ থকা।

৪. সংক্ৰমিত হোৱাৰ পিছত পুৰুষ সঙ্গীজনৰো পৰীক্ষা কৰোৱা ( অন্যথাই ই বিয়পি থাকিব)।
আহকচোন আমি সকলোৱে সচেতন হওঁ আৰু এখোজ আগবাঢ়ি যাওঁ আমাৰ স্বাস্থ্য ৰক্ষাৰ কাৰণে।

(*ডাঃ উম্মে বিলকিছ আহমেদ, MS(Ay) প্ৰসুতি আৰু স্ত্ৰী ৰোগ বিশেষজ্ঞ)