পৃথিৱীত শীতল যুদ্ধৰ অন্ত পেলোৱা শেষৰজন ছোভিয়েট নেতা মিখাইল গৰ্বাচেভৰ ৯১ বছৰ বয়সত মৃত্যু

ছোভিয়েট নেতা মিখাইল গৰ্বাচেভৰ মৃত্যু

অৰবিন্দ ৰাভা

পৃথিৱীত শীতল যুদ্ধৰ অন্ত পেলোৱা শেষৰজন ছোভিয়েট নেতা মিখাইল গৰ্বাচেভৰ ৯১ বছৰ বয়সত মৃত্যু।

ৰক্তপাত নোহোৱাকৈ শীতল যুদ্ধৰ অন্ত পেলোৱা, কিন্তু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতন ৰোধ কৰাত ব্যৰ্থ হোৱা মিখাইল গৰ্বাচেভৰ ৯১ বছৰ বয়সত মঙলবাৰে মৃত্যু হয়।

শেষৰজন ছোভিয়েট ৰাষ্ট্ৰপতি গৰ্বাচেভে আমেৰিকাৰ সৈতে অস্ত্ৰ হ্ৰাসৰ চুক্তি আৰু পশ্চিমীয়া শক্তিসমূহৰ সৈতে অংশীদাৰিত্ব কৰি দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত ইউৰোপক বিভাজিত কৰা লোহাৰ পৰ্দা আঁতৰাই জাৰ্মানীৰ পুনৰ একত্ৰীকৰণৰ সৃষ্টি কৰিছিল।

কিন্তু তেওঁৰ বহল আভ্যন্তৰীণ সংস্কাৰে ছোভিয়েট ইউনিয়নক ইমানেই দুৰ্বল কৰাত সহায় কৰিছিল যে ই ছিন্নভিন্ন হৈ পৰিছিল, যিটো মুহূৰ্তক ৰাষ্ট্ৰপতি ভ্লাদিমিৰ পুটিনে বিংশ শতিকাৰ “বৃহৎ ভূ-ৰাজনৈতিক বিপৰ্যয়” বুলি অভিহিত কৰিছে।

ৰাছিয়াৰ চেণ্ট্ৰেল ক্লিনিকেল হাস্পতালে এক বিবৃতিত কয় যে, ‘মিখাইল গৰ্বাচেভৰ আজি নিশা গুৰুতৰ আৰু দীৰ্ঘদিনীয়া ৰোগত আক্ৰান্ত হৈ মৃত্যু হয়। ক্ৰেমলিনৰ মুখপাত্ৰ দিমিট্ৰি পেস্কোভে ইণ্টাৰফেক্স সংবাদ সংস্থাক জনায় যে পুটিনে “নিজৰ গভীৰ শোক প্ৰকাশ কৰিছে। তেওঁ কয় যে কাইলৈ তেওঁ পৰিয়াল আৰু বন্ধু-বান্ধৱীলৈ সমবেদনা জ্ঞাপন কৰি টেলিগ্ৰাম প্ৰেৰণ কৰিব।

সংবাদ সংস্থাসমূহে প্ৰকাশ কৰা অনুসৰি পুটিনে ২০১৮ চনত কৈছিল যে তেওঁ পাৰিলে ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতন ওলোটা কৰিব।বিশ্ব নেতাসকলে শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জ্ঞাপন কৰাত ক্ষীপ্ৰতাৰে আগবাঢ়িছিল। ইউৰোপীয় আয়োগৰ মুৰব্বী উৰ্চুলা ভন ডেৰ লেয়েনে কয় যে গৰ্বাচেভে এখন মুক্ত ইউৰোপৰ পথ মুকলি কৰিছিল।

ব্ৰিটিছ প্ৰধানমন্ত্ৰী বৰিছ জনছনে ইউক্ৰেইনত পুটিনৰ আক্ৰমণৰ উদ্ধৃতি দি কয় যে গৰ্বাচেভৰ “ছোভিয়েট সমাজ মুকলি কৰাৰ বাবে অক্লান্ত দায়বদ্ধতা আমাৰ সকলোৰে বাবে এক আদৰ্শ হৈয়েই আছে”।

দশক দশক ধৰি চলি থকা শীতল যুদ্ধৰ উত্তেজনা আৰু সংঘৰ্ষৰ পিছত গৰ্বাচেভে দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত যিকোনো সময়তকৈ ছোভিয়েট ইউনিয়নক পশ্চিমৰ ওচৰলৈ লৈ যায়।

কিন্তু তেওঁ দেখিলে যে তেওঁৰ জীৱনৰ শেষৰ মাহবোৰত সেই উত্তৰাধিকাৰ ধ্বংস হৈ গ’ল, কিয়নো ইউক্ৰেইন আক্ৰমণৰ ফলত মস্কোৰ ওপৰত পশ্চিমীয়া নিষেধাজ্ঞাৰ পতন ঘটিল আৰু ৰাছিয়া আৰু পশ্চিম উভয়ৰে ৰাজনীতিবিদসকলে নতুন শীতল যুদ্ধৰ কথা ক’বলৈ ধৰিলে।

কাৰ্নেগী এনডাউমেণ্ট ফৰ ইণ্টাৰনেশ্যনেল পিছৰ জ্যেষ্ঠ ফেলো আন্দ্ৰেই কলেছনিকভে কয় যে যেতিয়া তেওঁৰ জীৱনৰ কাম স্বাধীনতাক পুটিনে ফলপ্ৰসূভাৱে ধ্বংস কৰি পেলাইছিল তেতিয়া গৰ্বাচেভৰ মৃত্যু হৈছিল প্ৰতীকীভাৱে।

১৯৯০ চনত গৰ্বাচেভে শান্তিৰ নোবেল বঁটা লাভ কৰিছিল।

১৯৯৯ চনত মৃত্যু হোৱা তেওঁৰ পত্নী ৰাইছাৰ কাষত মস্কোৰ নোভোডেভিচি কবৰস্থানত তেওঁক সমাধিস্থ কৰা হ’ব বুলি টাছে কয় যে তেওঁ কাৰ্যভাৰ এৰি যোৱাৰ পিছত প্ৰাক্তন ছোভিয়েট নেতাজনে স্থাপন কৰা ভেটিটোৰ উদ্ধৃতি দি।

১৯৮৯ চনত যেতিয়া গণতন্ত্ৰ সমৰ্থক প্ৰতিবাদে কমিউনিষ্ট পূব ইউৰোপৰ ছোভিয়েট ব্লকৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহত বিয়পি পৰিছিল, তেতিয়া তেওঁ বল প্ৰয়োগৰ পৰা বিৰত আছিল – ১৯৫৬ চনত হাংগেৰী আৰু ১৯৬৮ চনত চেকোস্লোভাকিয়াত হোৱা বিদ্ৰোহক মষিমূৰ কৰিবলৈ টেংক পঠোৱা পূৰ্বৰ ক্ৰেমলিন নেতাসকলৰ দৰে নহয়।

কিন্তু এই প্ৰতিবাদে ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ১৫খন গণৰাজ্যত স্বায়ত্তশাসনৰ আকাংক্ষাক ইন্ধন যোগাইছিল, যিখন পৰৱৰ্তী দুবছৰত বিশৃংখলভাৱে বিচ্ছিন্ন হৈ পৰিছিল।

১৯৯১ চনৰ আগষ্ট মাহত দলীয় কঠোৰপন্থীসকলে কৰা অভ্যুত্থানত চমুকৈ পদচ্যুত কৰা গৰ্বাচেভে সেই পতন ৰোধ কৰিবলৈ বৃথা সংগ্ৰাম কৰিছিল।

ভ্লাদিমিৰ শ্বেভচেংকোৱে কয় যে গৰ্বাচেভৰ যুগটো পেৰেষ্ট্ৰইকাৰ যুগ, আশাৰ যুগ, ক্ষেপণাস্ত্ৰমুক্ত পৃথিৱীত আমাৰ প্ৰৱেশৰ যুগ… কিন্তু এটা ভুল হিচাপ আছিল – আমি আমাৰ দেশখন ভালদৰে চিনি নাপালোঁ। ছোভিয়েট নেতা হৈ থকাৰ সময়ত গৰ্বাচেভৰ প্ৰট’কল কাৰ্যালয়ৰ তেওঁ মুৰব্বী আছিল।

আৰ আই এ সংবাদ সংস্থাই তেওঁৰ উদ্ধৃতি দি কয় যে আমাৰ ইউনিয়ন ছিন্নভিন্ন হৈ পৰিল, সেয়া আছিল এক ট্ৰেজেডী আৰু তেওঁৰ ট্ৰেজেডী।

১৯৮৫ চনত মাত্ৰ ৫৪ বছৰ বয়সত ছোভিয়েট কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰ সাধাৰণ সম্পাদক হোৱাৰ লগে লগে তেওঁ সীমিত ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতা প্ৰৱৰ্তন কৰি ব্যৱস্থাটোক পুনৰুজ্জীৱিত কৰাৰ লক্ষ্য লৈছিল যদিও তেওঁৰ সংস্কাৰসমূহ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাহিৰত ঘূৰি ফুৰিছিল।

মেছাচুচেটছৰ আমহাৰ্ষ্ট কলেজৰ এমেৰিটাছ অধ্যাপক গৰ্বাচেভৰ জীৱনীকাৰ উইলিয়াম টাউবমেনে কয় যে, “তেওঁ এজন ভাল মানুহ আছিল – তেওঁ এজন মান্য মানুহ আছিল। মই ভাবো তেওঁৰ ট্ৰেজেডীটো এক অৰ্থত যে তেওঁ নেতৃত্ব দিয়া দেশখনৰ বাবে তেওঁ অত্যধিক মান্য আছিল।”

গৰ্বাচেভৰ “গ্লাছনষ্ট” নীতি – মুক্ত বাক্য – দল আৰু ৰাষ্ট্ৰৰ ওপৰত পূৰ্বতে অকল্পনীয় সমালোচনাৰ অনুমতি দিছিল, কিন্তু জাতীয়তাবাদীসকলকো সাহস দিছিল যিসকলে লাটভিয়া, লিথুৱেনিয়া, ইষ্টোনিয়া আৰু অন্যান্য ঠাইত বাল্টিক গণৰাজ্যত স্বাধীনতাৰ বাবে হেঁচা প্ৰয়োগ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল।

বহু ৰাছিয়ানে গৰ্বাচেভক তেওঁৰ সংস্কাৰে সৃষ্টি কৰা অস্থিৰতাৰ বাবে কেতিয়াও ক্ষমা কৰা নাছিল, পৰৱৰ্তী সময়ত তেওঁলোকৰ জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ ডুব যোৱাটোক গণতন্ত্ৰৰ বাবে পৰিশোধ কৰিব নোৱাৰাকৈ অতি উচ্চ মূল্য বুলি বিবেচনা কৰিছিল।

ইউক্ৰেইনৰ এতিয়া মস্কো সমৰ্থক বাহিনীয়ে দখল কৰা এটা অংশত ৰাছিয়াই নিযুক্ত বিষয়া ভ্লাদিমিৰ ৰ’গ’ভে কয় যে গৰ্বাচেভে “ইচ্ছাকৃতভাৱে (ছোভিয়েট) ইউনিয়নক ইয়াৰ অৱসানৰ দিশে নেতৃত্ব দিছিল” আৰু তেওঁক বিশ্বাসঘাতক বুলি অভিহিত কৰিছিল।

জুন মাহত চিকিৎসালয়ত গৰ্বাচেভক ভ্ৰমণ কৰাৰ পিছত উদাৰবাদী অৰ্থনীতিবিদ ৰুছলান গ্ৰীনবাৰ্গে সশস্ত্ৰ বাহিনীৰ সংবাদ মাধ্যম ঝভেজডাক কয় যে তেওঁ আমাক সকলোকে স্বাধীনতা দিছিল – কিন্তু আমি ইয়াৰ সৈতে কি কৰিব লাগে নাজানো।

শীতল যুদ্ধৰ ইতিহাসবিদ ছাৰ্গেই ৰাডচেংকোৱে কয় যে, “গৰ্বাচেভে তেওঁৰ কিছুমান ভয়াৱহ ভয় বাস্তৱায়িত হোৱা আৰু তেওঁৰ উজ্জ্বলতম সপোনবোৰ তেজ আৰু লেতেৰাত ডুব যোৱা দেখি জীয়াই আছিল। কিন্তু তেওঁক ইতিহাসবিদসকলে মৰমেৰে মনত পেলাব, আৰু এদিন – মই বিশ্বাস কৰোঁ – ৰাছিয়ানসকলেও।”‘

31-08-2022

Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking. You can send your articles to editor@mahabahu.com / editor@mahabahoo.com ( For Assamese article, Unicode font is necessary)