ষ্টাৰ্টআপ, ইউনিকৰ্ন
কাকলি দাস
ভাৰতৰ ষ্টাৰ্ট-আপৰ কাহিনীৰ বিষয়ে বিশ্বজুৰি চৰ্চা হৈছিল।
আন মাষ্টাৰষ্ট্ৰ’কৰ বিষয়ে বেছি ক’ব নোৱাৰি, কিন্তু ষ্টাৰ্টআপবোৰে দোলা দিছে ৷
২০২১ চনত প্ৰস্তুত কৰা হাজাৰ হাজাৰ ষ্টাৰ্টআপ, আৰু প্ৰতি দুদিনৰ মূৰে মূৰে ইউনিকৰ্ন, মূল্য ১ বিলিয়ন ডলাৰ! যোৱা বছৰ আমি ভাৰতত ১০০ টা ইউনিকৰ্ন লাভ কৰিছিলো। ইমানবোৰ ষ্টাৰ্টআপে ইয়াক ডাঙৰ কৰাৰ সপোন পূৰণ কৰি আছে। প্ৰতিষ্ঠাপক আৰু ভেঞ্চাৰ কেপিটেলিষ্টসকলৰ বাবে ই আছিল উদযাপনৰ বিষয়, এক বৃহৎ অনাবৃত বজাৰৰ আকাৰ দখল কৰিবলৈ। নতুন কোম্পানী প্ৰতিষ্ঠাপকসকলেও এদিন ইউনিকৰ্ন হোৱাৰ আশা কৰিছে।
ই এক লোভনীয় মাইলৰ খুঁটি ৷ চৰকাৰেও ইয়াক প্ৰশংসা কৰিছিল, ‘ষ্টাৰ্টআপ ইণ্ডিয়া’ৰ বিপুল সফলতাৰ কৃতিত্ব লৈছিল। সঁচা কথা ক’বলৈ গ’লে যিকোনো ৰাজনৈতিক দলেই এই সাফল্যৰ কৃতিত্ব ল’লেহেঁতেন৷
কিন্তু শেহতীয়াকৈ ষ্টাৰ্টআপসমূহে ২০২২ চনৰ উত্তাপৰ সন্মুখীন হৈছে, আৰু চৰকাৰে নীৰৱে চাই আছে।
উদাহৰণস্বৰূপে, স্বাস্থ্য-প্ৰযুক্তি StartupMFine (মূল্য ৫০ কোটি ডলাৰ)-এ ৭৫% কৰ্মশক্তিক চাকৰিৰ পৰা বৰ্খাস্ত কৰিছিল আৰু ৬০০ কৰ্মচাৰীক নিশাটোৰ ভিতৰতে প্ৰভাৱিত কৰিছিল। Cars24 -এও ৬০০ কৰ্মচাৰীক চাকৰিৰ পৰা বৰ্খাস্ত কৰে। গেমিং ইউনিকৰ্ন এম পি এল-এ ১০০ শ্ৰমিকক বহিষ্কাৰ কৰে। জোমেট’ সমৰ্থিত প্ৰতিষ্ঠান ব্লিংকিটে কৰ্মচাৰীৰ পৰা ১৬০০ জনক চাকৰিৰ পৰা বৰ্খাস্ত কৰিছে। এডটেক স্পেচতো একেধৰণৰ কাহিনী। লগতে, ভেঞ্চাৰ কেপিটেলিষ্ট আৰু ফাণ্ডে কৈছে “শীতকাল আহি আছে।”
মূলতঃ বেয়া দিনৰ বাবে ‘আগতে প্ৰস্তুতি’ কৰক। কোম্পানীৰ খৰচ ‘ট্ৰিম’ কৰক আৰু জীয়াই থাকক। অৰ্থাৎ, পুঁজিৰ নাটনিৰ ফলত নগদ ধন কম, কোনো লাভ নাই আৰু ব্যৱসায়িক মডেলৰ কাৰ্য্যকৰী মডেল বন্ধ কৰি দিব পাৰে। ৬০ হাজাৰ লোকে চাকৰি হেৰুৱাব পাৰে। গভীৰভাৱে পৰ্যবেক্ষণ কৰিলে দেখিবলৈ পাওঁ যে ইয়াত সম্পূৰ্ণ চৰকাৰৰ দোষ নহয়। তেন্তে ‘ইউনিকৰ্ণ পাৰ্টি পুপাৰ’ কোন?

দীৰ্ঘদিন ধৰি চলি থকা মহামাৰীৰ ফলত যোগান শৃংখলত ব্যাঘাত জন্মিছে আৰু ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধই শক্তি সংকটৰ সৃষ্টি কৰিছে। ২০২১ চনত উভতি আহিবলৈ অত্যধিক আগ্ৰহ দেখা গৈছিল, আনহাতে ২০২২ চনত বজাৰৰ প্ৰতি অনাগ্ৰহ বৃদ্ধি পাইছে। কেন্দ্ৰীয় বেংকসমূহে ২ দশকত সৰ্বাধিক ব্যাপক হাৰ বৃদ্ধি আৰম্ভ কৰিছিল।
পূৰ্বতে মহামাৰীৰ প্ৰভাৱক পৰাস্ত কৰিবলৈ অধিক ধন ছপা কৰা হৈছিল। কিন্তু ইয়াৰ ফলত মুদ্ৰাস্ফীতিও হৈছিল। এতিয়া আকাশলংঘী মুদ্ৰাস্ফীতি বন্ধ কৰিবলৈ সুতৰ হাৰ বৃদ্ধি কৰা হৈছে। গতিকে ভেঞ্চাৰ কেপিটেলিষ্টৰ হাতত টকা কমিছে। বিনিয়োগৰ ওপৰত উচ্চ লাভ পাবলৈ ভেঞ্চাৰ কেপিটেলিষ্টে ষ্টাৰ্টআপত ধন বিনিয়োগ কৰে।
কিন্তু ভাৰতৰ ১০০টা ইউনিকৰ্নৰ ভিতৰত মাত্ৰ ২৩টাহে লাভজনক। বাকীবোৰৰ কথানো কি ক’ব? গতিকে, Startups ৰ বাবে কোনো সহজে পাব পৰা ধন নাই। শ্বেয়াৰ বজাৰত তালিকাভুক্ত হোৱা ইউনিকৰ্নৰ মূল্য অতিৰিক্ত আছিল। তেওঁলোকৰ ব্যৱসায়িক মডেল আৰু লাভজনকতাৰ অন্তৰালত কি আছে?
আজি তালিকাভুক্ত ইউনিকৰ্নৰ মূল্য বজাৰত ৭০% পৰ্যন্ত হ্ৰাস পাইছে। আন ইউনিকৰ্ণবোৰে আই পি অ’ কৰিব নিবিচাৰে। আৰু হয়তো ইউনিকৰ্ণৰ সংখ্যা ১০০ তকৈ কম, কাৰণ কেইবাটাইও নিজৰ পূৰ্বৰ মূল্য হেৰুৱাই পেলাইছে। উদাহৰণস্বৰূপে: ২০২০ চনত পেটিএম মলৰ মূল্য আছিল ৩ বিলিয়ন ডলাৰ, কিন্তু কেইমাহমানৰ আগতে জেক মা’ৰ আলিবাবা আৰু এণ্ট ফাইনেন্সিয়েল গুচি গৈছিল, আৰু মূল্য ৯৯.৯% হ্ৰাস পাই মাত্ৰ ১৩ মিলিয়ন ডলাৰ হৈছিল। এইটো হৈছে Startup ecosystem ৰ বুদবুদ। এতিয়া আন ইউনিকৰ্নৰ বুদবুদবোৰো যিকোনো সময়তে ফাটি যাব পাৰে।

ষ্টাৰ্টআপৰ বাবে অহা ৬ মাহৰ বাবে ১০-১৫ বিলিয়ন ডলাৰৰ পুঁজিৰ প্ৰয়োজন হয় যদিও ইয়াৰ বাবে ধনৰ অভাৱ হ’ব। অহা ১ বছৰ এই ষ্টাৰ্টআপ আৰু ইউনিকৰ্নৰ বাবে পৰীক্ষাৰ সময়। কিন্তু ভাল খবৰটো হ’ল উচ্চমানৰ প্ৰতিভাই সময়ত নতুন চাকৰি পাব। প্ৰতিটো কোম্পানীয়ে AI, Data Science, Machine Learning আদি বিষয়ত প্ৰশিক্ষণপ্ৰাপ্ত বিশেষজ্ঞ বিচাৰে।
প্ৰশ্নটো হ’ল, এই ষ্টাৰ্টআপবোৰে ইমান বেছি বিনিয়োগ কেনেকৈ লাভ কৰিলে? ভেঞ্চাৰ কেপিটেলিষ্টসকলৰ চতুৰ বিচাৰৰ কি হ’ল? এখন দেশত ১৪০ কোটি জনসংখ্যা হ’ল এক বৃহৎ সংখ্যা। সেইটোৱেই আমাক সৰ্ববৃহৎ গ্ৰাহকৰ বজাৰ কৰি তুলিছে। সেইবাবেই ভাৰতৰ পৰা আপলোড হোৱা ফেচবুক, টুইটাৰ, ইউটিউবৰ সংখ্যা বেছি।
কিন্তু ক্ৰয় ক্ষমতা একে সংখ্যাতে সীমাবদ্ধ। ‘জেৰোধা’ৰ নিখিল কামাথে বুজাই দিলে যে ৯ কোটি লোকৰ ডিমাট একাউণ্ট আছে (১৪০ কোটি লোকৰ ৯ কোটিৰ)। ভেঞ্চাৰ কেপিটেলিষ্টসকলক কোৱা হৈছে যে এই সংখ্যা ৬%ৰ পৰা কমেও ২৫%লৈ বৃদ্ধি পাব লাগে। মহান সম্ভাৱনাৰ ওপৰত চকু ৰাখি তেওঁলোকে ডাঙৰ ডাঙৰ চেক লিখে। কামাথে কয় যে ৯ কোটি ডিমাট একাউণ্টৰ ভিতৰত মাত্ৰ ৩ কোটি একাউণ্টৰহে ১০ হাজাৰতকৈ অধিক বিনিয়োগ আছে। অধিক নতুন মানুহ প্ৰৱেশ কৰা, অধিক Ads, বজাৰৰ সৈতে জড়িত অধিক কন্টেন্ট হোৱাৰ পিছতো এই সংখ্যা তেনেই কম।
“উদাহৰণস্বৰূপে: ২০২০ চনত পেটিএম মলৰ মূল্য আছিল ৩ বিলিয়ন ডলাৰ, কিন্তু কেইমাহমানৰ আগতে জেক মা’ৰ আলিবাবা আৰু এণ্ট ফাইনেন্সিয়েল গুচি গৈছিল, আৰু মূল্য ৯৯.৯% হ্ৰাস পাই মাত্ৰ ১৩ মিলিয়ন ডলাৰ হৈছিল। এইটো হৈছে Startup ecosystem ৰ বুদবুদ। এতিয়া আন ইউনিকৰ্নৰ বুদবুদবোৰো যিকোনো সময়তে ফাটি যাব পাৰে।”
আকৌ এবাৰ সেই কথা: ১৪০ কোটি জনসংখ্যাৰ ডিমাট একাউণ্টৰ জৰিয়তে মাত্ৰ ৩ কোটি লোকে >১০,০০০ বিনিয়োগ কৰিছে। শীৰ্ষ ১০% উপাৰ্জনকাৰীৰ ভিতৰত ২৫ হাজাৰ উপাৰ্জনকাৰী ব্যক্তিৰ দৰেই এইটোও আচৰিত ধৰণৰ। এই গ্ৰুপৰ পিছত ‘ফিনটেক কোম্পানী’ আছে। তেওঁলোকে কষ্টেৰে জীৱন নিৰ্বাহ কৰিব পাৰে। আমি GDP, আদানী-আম্বানীৰ নেট ৱৰ্থ আদি ডাঙৰ সংখ্যা দেখি সন্তুষ্টি অনুভৱ কৰোঁ। সাধাৰণ মানুহৰ ডাঙৰ ছবি, অৱস্থা আমি দেখা নাপাওঁ৷
এই বজাৰত ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ ‘কন্টেন্ট এগ্ৰিগেটিং প্লেটফৰ্মে’ ভাল কাম কৰে, ‘কন্টেন্ট’ সদায় বিনামূলীয়া। অনাগত দিনত ইউনিকৰ্ণৰ খবৰ কম হ’ব। ইউনিকৰ্ণৰ বাবে অতি সোনকালে কোনো ডাঙৰ বিনিয়োগ নহয়। তেওঁলোকে নিজৰ ব্যৱসায়িক মডেল প্ৰমাণ কৰিব লাগিব।
এতিয়ালৈকে মন্ত্ৰ আছিল ‘চাইন-আপ’ বা ‘এপ ডাউনলোড’ৰ সংখ্যা, কিন্তু এতিয়া নিয়ম বেলেগ। যিবোৰ কোম্পানীয়ে লাভজনক আৰু দীৰ্ঘম্যাদী ব্যৱসায়িক মডেল দেখুৱাব পাৰিব, সেইবোৰে অধিক ধন লাভ কৰিব।

ইউনিকৰ্ণ পাৰ্টি এতিয়াও শেষ হোৱা নাই; ইয়াক মাত্ৰ অলপ ‘টোন ডাউন’ কৰা হৈছে।
কেৱল পুঁজিয়েই নহয়, ষ্টাৰ্টআপৰ প্ৰতিষ্ঠাপকসকলে উন্নত ষ্টাৰ্টআপ পৰিৱেশৰ বাবে ডুবাই, ব্ৰিটেইন, আমেৰিকা আদিলৈ পলায়ন কৰিছে – নিয়ন্ত্ৰণ পৰিৱেশ, প্ৰগতিশীল চৰকাৰী নীতিৰ বাবে। নীতি, সঠিক কৰ নীতিৰ বাবে। কিছুদিনৰ আগতে ৩০% কৰ বা ভাৰ্চুৱেল এচেট আৰু ক্ৰয়/বিক্ৰীৰ ওপৰত ১% টিডিএছ প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছিল। এই কাৰণেই Web3 উদ্ভাৱকসকল ডুবাইলৈ গুচি যায় । এই প্ৰব্ৰজনক ‘ফ্লিপিং এৱে’ বোলা হয়। ইয়াত প্ৰতিষ্ঠা হয়, অন্য ঠাইত পঞ্জীয়ন কৰা হয়। শেহতীয়াকৈ পীয়ুষ গোৱেলে ষ্টাৰ্টআপক ভাৰতত অন্তৰ্ভুক্ত কৰি তালিকাভুক্ত কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে। তেওঁ আশ্বাস দিয়ে যে সকলো সমস্যা সমাধান কৰা হ’ব।
ষ্টাৰ্টআপ, আৰু ইউনিকৰ্ন বাতৰি কাকতৰ শিৰোনামৰ বাবে ভাল, কিন্তু ই বৰ্তমানৰ সমস্যা সমাধান নকৰে। ষ্টাৰ্টআপসমূহক লাভজনক আটাইতকৈ সৰু ব্যৱসায়সমূহৰ বাবে চাব লাগে। চৰকাৰে ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া ব্যৱসায়ত অধিক গুৰুত্ব দিব লাগে। মূল্যায়ন, কেৱল সকলো নহয়। উদ্দেশ্যও সমানেই গুৰুত্বপূৰ্ণ।
সংকট সমাধান কৰা কিছুমান ষ্টাৰ্টআপ হয়তো ইউনিকৰ্ন নহ’বও পাৰে, কিন্তু তেওঁলোকে প্ৰকৃত সমস্যাৰ সমাধান কৰি আছে। তেওঁলোকে চৰকাৰী সমৰ্থন লাভ কৰিব লাগে। বৃদ্ধি পোৱা উদ্যোগীকৰণৰ মনোভাৱৰ বাবে নূন্যতম চৰকাৰী হস্তক্ষেপৰ প্ৰয়োজন। বছৰি ১০০ টা ইউনিকৰ্ন পোৱাটোও সম্ভৱ বিদেশী পুঁজিৰ অবিহনেও। কিন্তু, ষ্টাৰ্টআপৰ বাবে আগন্তুক দিনবোৰ কঠোৰ হ’বলৈ গৈ আছে।
[In business, a unicorn is a privately held startup company valued at over US$1 billion. The term was first published in 2013, coined by venture capitalist Aileen Lee, choosing the mythical animal to represent the statistical rarity of such successful ventures.]
Images from different sources.
(কাকলি দাসৰ মূল ইংৰাজী লেখাৰ অসমীয়া ভাঙনিঃ অৰবিন্দ ৰাভা)
Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking. You can send your articles to editor@mahabahu.com / editor@mahabahoo.com ( For Assamese article, Unicode font is necessary)