সংগীত : এক চিকিৎসা পদ্ধতি

সংঘমিত্ৰা কাশ্যপ

সংগীত হৈছে আমাৰ সকলোৰে দৈনন্দিন জীৱনৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংগ । সংগীত বেয়া পোৱা মানুহ হয়তো বিশ্বত বহুত কমেই আছে। সংগীত বহুতৰ বাবে এক সৃষ্টিশীল আউটলেট, কিছুমানৰ বাবে এক শান্ত চিকিৎসা আৰু অন্য কাৰোবাৰ বাবে সংগীত হৈছে এক আৰোগ্য শক্তি , এক থেৰাপি। বহু দশক ধৰি, সংগীতক মানসিক স্বাস্থ্যৰ বাবে সহায়ক হিচাপে ব্যৱহাৰ আৰু অধ্যয়ন কৰা হৈছে।

তথ্য অনুসৰি , আনুষ্ঠানিক সংগীত চিকিৎসা ১৯৪৫ চনত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ যুদ্ধ বিভাগৰ দ্বাৰা সংজ্ঞায়িত আৰু প্ৰথম ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। ই সামৰিক সেৱাৰ সদস্যসকলক বৃত্তিগত চিকিৎসা, শিক্ষা, মনোৰঞ্জন আৰু শাৰীৰিক পুনৰ্নিয়ন্ত্ৰণৰ দ্বাৰা সেনা চিকিৎসালয়ত আৰোগ্য হোৱাত সহায় কৰিছিল। এই পদ্ধতিৰ প্ৰথম পদক্ষেপতে সফলতা লাভ কৰাৰ পিছত বিদেশৰ বহুতো ঠাইত সংগীত চিকিৎসাক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰা হৈছিল। ভাৰতবৰ্ষতো ইয়াৰ গৱেষণা আৰু গুৰুত্ব দুইটাই বৰ্তমান বৃদ্ধি পাইছে।

সংগীত চিকিৎসাৰ ওপৰত বহুত ধৰণৰ গৱেষণা প্ৰমাণ পোৱা গৈছে। মানসিক স্থিতিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা প্ৰমাণ-আধাৰিত সংগীত চিকিৎসাৰ অধ্যয়নে আশাব্যঞ্জক ফলাফল দেখুৱাইছে। পৰম্পৰাগত সংগীত, যেনে ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় সংগীত, শেহতীয়াকৈ সংগীত চিকিৎসাৰ প্ৰমাণ-আধাৰিত গৱেষণাত মূল্যাঙ্কন কৰা হৈছে। এই ক্ষেত্ৰত প্ৰণালীবদ্ধ গৱেষণাৰ প্ৰয়োজনীয়তা অংকিত কৰা হৈছে। তাৰ বাহিৰেও সংগীতৰ গৱেষণা আৰু মগজুৰ কাৰ্যকলাপৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰভাৱে মগজুৰ প্ৰকৃতিৰ বিষয়ে অন্তৰ্দৃষ্টি প্ৰস্তুত কৰাটো সহায় কৰিছে। তথ্যৰ পৰা জানিব পৰা অনুসৰি, সংগীত পৰিৱেশনে বহুতো জ্ঞানীয় কাৰ্যকলাপ যেনে তথ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ, মনোযোগ, ভাষা, স্মৃতি কাৰ্য আৰু কাৰ্যবাহী কাৰ্য আৰু অন্যান্য ক্ষেত্ৰত বিকাশৰ সৃষ্টি কৰাত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাই বুলি জানিব পৰা হৈছে।

আমি সকলোতে অৱগত যে সংগীত আৱেগৰ এক শক্তিশালী উদ্ভৱক কিন্তু লগতে ই আৱেগৰ নিয়ন্ত্ৰণতো সহায় কৰে। সংগীতে আৱেগৰ সৈতে সম্পৰ্কিত কৰ্টিকেল নেটৱৰ্ক সক্ৰিয় কৰে, যি আৱেগ প্ৰক্ৰিয়াকৰণত অন্তৰ্ভুক্ত থাকে। সংগীতে মগজুৰ ক্ষেত্ৰ যেনে মেচোলিম্বিক এলেকা আৰু মগজুৰ পুৰস্কাৰ কেন্দ্ৰ নিউক্লিয়াছ একুম্বেন্সক জড়িত কৰে বুলি জনা যায়, যি বাস্তৱ জীৱনৰ আৱেগিক অভিজ্ঞতাৰ সৈতে জড়িত বুলি জনা যায়। কেৱল আবেগেই নহয় , সংগীত চিকিৎসাই এজন ব্যক্তিক মানসিক, শাৰীৰিক, আধ্যাত্মিক, জ্ঞানগত আৰু সামাজিকভাৱে সহায় কৰিব পাৰে। তাৰে ভিতৰত উল্লেখযোগ্যবোৰ হৈছে :

উচ্চ ৰক্তচাপ হ্ৰাস কৰা, স্মৃতিশক্তি উন্নত কৰা, আনৰ সৈতে সংগীতৰ অভিজ্ঞতাৰ জৰিয়তে যোগাযোগ আৰু সামাজিক দক্ষতা বৃদ্ধি কৰা , আত্ম-প্ৰতিফলন,আপোনাৰ চিন্তা আৰু আৱেগ লক্ষ্য কৰা, পেশীৰ চাপ হ্ৰাস কৰা ,অনুপ্ৰেৰণা বৃদ্ধি কৰা, বিভিন্ন ধৰণৰ শাৰীৰিক বিষ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা আদি। মানসিক ৰোগ বুলি ক’লে সংগীত চিকিৎসাই সাধাৰণতে আলঝেইমাৰ ৰোগ( Alzheimer’s disease) , উদ্বেগ বা চাপ( Anxiety or stress) , অটিজম( Autism Sprectum Disorder) ,হতাশা এই ৰোগক লৈ অধিক কাম কৰা দেখা যায়।

সকলো পৃষ্ঠভূমি, বয়স আৰু সংস্কৃতিৰ লোকসকলে সংগীত, আৰু সংগীত চিকিৎসাৰ প্ৰতি সঁহাৰি দিব পাৰে। সঙ্গীত চিকিৎসাৰ বিবিধ ভাগসমূহ হৈছে : বিশ্লেষণাত্মক সংগীত চিকিৎসা ( Analytical Music Therapy, বেনেঞ্জোন সংগীত চিকিৎসা, জ্ঞানীয় আচৰণমূলক সংগীত চিকিৎসা ( Cognitive behavioural Music Therapy,) , নিৰ্দেশিত ছবি আৰু সংগীতৰ বনি পদ্ধতি ( The Bonny method of guided imagery and music (GIM) ইত্যাদি।

“সংগীত চিকিৎসাৰ ওপৰত বহুত ধৰণৰ গৱেষণা প্ৰমাণ পোৱা গৈছে। মানসিক স্থিতিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা প্ৰমাণ-আধাৰিত সংগীত চিকিৎসাৰ অধ্যয়নে আশাব্যঞ্জক ফলাফল দেখুৱাইছে। পৰম্পৰাগত সংগীত, যেনে ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় সংগীত, শেহতীয়াকৈ সংগীত চিকিৎসাৰ প্ৰমাণ-আধাৰিত গৱেষণাত মূল্যাঙ্কন কৰা হৈছে। এই ক্ষেত্ৰত প্ৰণালীবদ্ধ গৱেষণাৰ প্ৰয়োজনীয়তা অংকিত কৰা হৈছে। তাৰ বাহিৰেও সংগীতৰ গৱেষণা আৰু মগজুৰ কাৰ্যকলাপৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰভাৱে মগজুৰ প্ৰকৃতিৰ বিষয়ে অন্তৰ্দৃষ্টি প্ৰস্তুত কৰাটো সহায় কৰিছে। তথ্যৰ পৰা জানিব পৰা অনুসৰি, সংগীত পৰিৱেশনে বহুতো জ্ঞানীয় কাৰ্যকলাপ যেনে তথ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ, মনোযোগ, ভাষা, স্মৃতি কাৰ্য আৰু কাৰ্যবাহী কাৰ্য আৰু অন্যান্য ক্ষেত্ৰত বিকাশৰ সৃষ্টি কৰাত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাই বুলি জানিব পৰা হৈছে।”

সংগীত চিকিৎসাৰ বিশেষজ্ঞ সকলে ৰোগ অনুসৰি ইয়াৰ পদ্ধতি সমূহ বৈজ্ঞানিক ভাবে ব্যৱহাৰ কৰে। সংগীত চিকিৎসা বৰ্তমান সময়ৰ খুব প্ৰয়োজনীয় এক পদ্ধতি। যদি হয়তো বিশ্বৰ প্ৰতিখন ঠাইতে ইয়াৰ কিছু বিভাগ মুকলি কৰি বিশেষজ্ঞৰ দ্বাৰা এই চিকিৎসা প্ৰদান কৰা হয়, তেনেহলে বহুতো ৰোগ সুন্দৰভাবে আৰু প্ৰণালীবদ্ধ ভাবে কম সময়ত নিৰাময় কৰিব পৰা যাব।

( সংঘমিত্ৰা কাশ্যপ, মনোবিজ্ঞানী )

Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking.