স্কিজোফ্ৰেনিয়া : ভ্ৰম নে মানসিক ৰোগ!

স্কিজোফ্ৰেনিয়া

সংঘমিত্ৰা কাশ্যপ

কেতিয়াবা সংবাদ মাধ্যমত কিছুমান বাতৰিয়ে আমাৰ খুব প্ৰভাৱিত কৰে।

যেনে এজন ব্যক্তিয়ে ঘৰত কোনো নথকাৰ অৱস্থাতো এজন অদৃশ্য ব্যক্তিৰ লগত কথা পাতি থকা পৰিলক্ষিত হয়, আৰু এনেকুৱা ধৰণৰ সংবাদক আমি বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিৰে বিশ্লেষণ নকৰি ভূত নতুবা অন্য কাহিনীৰ আধাৰেৰে চাবলৈ যাওঁ। ই কিমান বিশ্বাসযোগ্য বাৰু??

বৈজ্ঞানিক চিন্তা অনুসৰি আমাৰ সমাজত যিকোনো ব্যক্তিৰ লগত সংঘটিত হোৱা এনে কিছু অকল্পিত ঘটনাৰ মূল কাৰণ হৈছে এক মানসিক ৰোগ। যাৰ নাম হৈছে স্কিজোফ্ৰেনিয়া (schizophrenia)।

স্কিজোফ্ৰেনিয়া হৈছে এক দীৰ্ঘম্যাদী, গুৰুতৰ মানসিক বিকাৰ। ই এজন ব্যক্তিৰ চিন্তা কৰা, কাম কৰা, আৱেগ প্ৰকাশ কৰা, বাস্তৱতা অনুভৱ কৰাৰ ক্ষমতাত প্ৰভাৱিত কৰে। যদিও স্কিজোফ্ৰেনিয়া আন মুখ্য মানসিক ৰোগৰ দৰে সচৰাচৰ নহয়, ই আটাইতকৈ দীৰ্ঘম্যাদী আৰু অক্ষম হ’ব পাৰে।

স্কিজোফ্ৰেনিয়া এক বিভাজিত বা একাধিক ব্যক্তিত্বৰ নহয়। স্কিজোফ্ৰেনিয়াত এক মনোৰোগ অন্তৰ্ভুক্ত থাকে, এক প্ৰকাৰৰ মানসিক ৰোগ য’ত এজন ব্যক্তিয়ে কল্পনা আৰু বাস্তৱ পৃথৱীৰ কোনো সংযোগ নাথাকে।

এইসকল ব্যক্তিয়ে বাস্তৱৰ সৈতে একেবাৰেই সম্পৰ্ক হেৰুৱায়। পৃথিৱীখন বিভ্ৰান্তিকৰ চিন্তা, ছবি আৰু শব্দৰ খেলিমেলি যেন লাগিবলৈ লয়। তেওঁলোকৰ আচৰণ অতি আচৰিত হৈ পৰে। ব্যক্তিত্ব আৰু আচৰণৰ হঠাতে পৰিৱৰ্তন, যি টো বাস্তৱৰ সৈতে সম্পৰ্ক হেৰুৱালে হয়, ইয়াক মানসিক ঘটনা বুলি কোৱা হয়। তেওঁলোকৰ এই পৰিবৰ্তন আৰু আচৰণ ৬ মাহৰ অধিক হ’লে ই অসুবিধাজনক হৈ উঠিব পাৰে।

স্কিজোফ্ৰেনিয়া কিমান গুৰুতৰ হয় সেয়া ব্যক্তি ভেদে পৃথক হয়। কিছুমান লোকৰ কেৱল এটা মানসিক ঘটনা থাকে, আনহাতে আন কিছুমানৰ জীৱনকালত বহুতো খণ্ড থাকে কিন্তু মাজত তুলনামূলকভাৱে স্বাভাৱিক জীৱন যাপন কৰে। তথাপিও আনসকলে সময়ৰ সৈতে কাম কৰাত অধিক সমস্যা হ’ব পাৰে, সম্পূৰ্ণ মানসিক ঘটনাবোৰৰ মাজত সামান্য উন্নতি হ’ব পাৰে। স্কিজোফ্ৰেনিয়াৰ লক্ষণবোৰ পুনৰাবৃত্তি আৰু পুনৰুদ্ধাৰ বুলি জনা জাত চক্ৰবোৰত অৱনতি আৰু উন্নত হোৱা দেখা যায়।

এই অৱস্থাটোৱে সাধাৰণতে কৈশোৰ কালৰ শেষৰ ফালে পুৰুষৰ ক্ষেত্ৰত ইয়াৰ প্ৰথম লক্ষণ দেখুৱায়। ই বেছিভাগ মহিলাক তেওঁলোকৰ ২০ আৰু ৩০ বছৰ বয়সত প্ৰভাৱিত কৰে। যেতিয়া লক্ষণবোৰ প্ৰথমে আৰম্ভ হয় আৰু সম্পূৰ্ণ মনোৰোগৰ আগতে সেই সময়খিনিক প্ৰড্ৰোমেল পিৰিয়ড বুলি কোৱা হয়। ই দিন, সপ্তাহ বা আনকি বছৰো চলিব পাৰে। এইটো চিনাক্ত কৰা কঠিন হ’ব পাৰে কিয়নো সাধাৰণতে কোনো নিৰ্দিষ্ট ট্ৰিগাৰ নাথাকে। আপুনি কেৱল সূক্ষ্ম আচৰণগত পৰিৱৰ্তন লক্ষ্য কৰিব পাৰে, বিশেষকৈ কিশোৰঅৱস্থাত। ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত আছে:

১/ সামাজিক প্ৰত্যাহাৰ

২/ মনোযোগ দিয়াত সমস্যা

৩/ শুবলৈ অসুবিধা

স্কিজোফ্ৰেনিয়াৰ লক্ষণ বুলি ক’বলৈ গ’লে ইয়াৰ বিভিন্ন ভাগৰ বিষয়ে মই উল্লেখ কৰিব লগিব।

স্কিজোফ্ৰেনিয়াৰ ইতিবাচক লক্ষণ :

এই ক্ষেত্ৰত, ইতি বাচক বা ধনাত্মক শব্দটোৰ অৰ্থ ভাল নহয়। ই এক প্ৰকাৰৰ চিন্তা বা কাৰ্য্যক বুজায় যিবোৰ বাস্তৱত আধাৰিত নহয়। সেইবোৰক কেতিয়াবা মানসিক লক্ষণ বুলি কোৱা হয় আৰু ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব পাৰে:

বিভ্ৰান্তি(Delusion) : এইবোৰ মিছা, মিশ্ৰিত আৰু কেতিয়াবা অদ্ভুত বিশ্বাস যিবোৰ বাস্তৱত আধাৰিত নহয় আৰু ব্যক্তিজনে এৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰে, আনকি তথ্যবোৰ দেখুওৱাৰ পিছতো। উদাহৰণস্বৰূপে, ভ্ৰান্তি থকা ব্যক্তি এজনে হয়তো বিশ্বাস কৰিব পাৰে যে মানুহে তেওঁলোকৰ চিন্তা অৰ্থাৎ তেওঁলোকে কি ভাবি আছে শুনিব পাৰে, তেওঁলোক ঈশ্বৰ বা চয়তান, বা সকলো মানুহেই তেওঁলোকৰ বিৰুদ্ধে ষড়যন্ত্ৰ কৰিছে।

ভ্ৰম( Hallucinations) : ইয়াত সংবেদন অন্তৰ্ভুক্ত থাকে যিবোৰ বাস্তৱিক নহয়। স্কিজোফ্ৰেনিয়া থকা লোকসকলৰ মাত শুনাটো আটাইতকৈ সচৰাচৰ হোৱা ভ্ৰম। কণ্ঠস্বৰবোৰে ব্যক্তিজনৰ আচৰণৰ ওপৰত মন্তব্য দিব পাৰে, তেওঁলোকক অপমান কৰিব পাৰে, বা আদেশ দিব পাৰে। কম সচৰাচৰ প্ৰকাৰবোৰৰ ভিতৰত আছে তাত নথকা বস্তু বোৰ চোৱা, অদ্ভুত গোন্ধ পোৱা, আপোনাৰ মুখত ধেমেলীয়া সোৱাদ থকা, আৰু আপোনাৰ ছালত সংবেদন অনুভৱ কৰা যদিও একোৱেই আপোনাৰ শৰীৰ স্পৰ্শ নকৰে।

কেটাটোনিয়া(Catatonia) : এই অৱস্থাত, ব্যক্তিজনে কথা কোৱা বন্ধ কৰিব পাৰে, আৰু তেওঁলোকৰ শৰীৰ অতি দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে একক স্থিতিত স্থিৰ কৰা হ’ব পাৰে।

স্কিজোফ্ৰেনিয়াৰ অসংগঠিত লক্ষণ:

এইবোৰ হৈছে ইতিবাচক লক্ষণ যি দেখুৱায় যে ব্যক্তিজনে স্পষ্টভাৱে ভাবিব নোৱাৰে বা আশা কৰা অনুসৰি সঁহাৰি দিব নোৱাৰে। উদাহৰণবোৰৰ ভিতৰত আছে:

অৰ্থহীন বাক্যব্যৱহাৰ নকৰা বাক্যত কথা পতা, ব্যক্তিজনৰ বাবে যোগাযোগ কৰা বা বাৰ্তালাপ কৰা কঠিন কৰি তোলা

সিহঁতৰ মাজত স্পষ্ট বা যৌক্তিক সংযোগ অবিহনে এটা চিন্তাৰ পৰা পৰৱৰ্তী লৈ দ্ৰুতগতিত স্থানান্তৰ কৰা

লাহে লাহে আগবাঢ়িছে

সিদ্ধান্ত ল’বলৈ অক্ষম হোৱা

অত্যাধিক লিখা কিন্তু অৰ্থ হীন

বস্তু বোৰ পাহৰি যোৱা বা হেৰুওৱা

চলাচল বা ভঙ্গীপুনৰাবৃত্তি কৰা, যেনে পেচিং বা বৃত্তত খোজ কঢ়া

দৈনন্দিন দৃশ্য, শব্দ আৰু অনুভূতিবুজাত সমস্যা হোৱা।

স্কিজোফ্ৰেনিয়াৰ নেতিবাচক লক্ষণ :

ইয়াত “নেতিবাচক” শব্দটোৰ অৰ্থ বেয়া নহয়। ই স্কিজোফ্ৰেনিয়া থকা লোকসকলৰ স্বাভাৱিক আচৰণৰ অনুপস্থিতি উল্লেখ কৰে। স্কিজোফ্ৰেনিয়াৰ নেতিবাচক লক্ষণবোৰৰ ভিতৰত আছে:

আৱেগৰ অভাৱ বা সীমিত পৰিসৰৰ আৱেগ

পৰিয়াল, বন্ধুবৰ্গ আৰু সামাজিক কাৰ্যকলাপৰ পৰা প্ৰত্যাহাৰ

অনুপ্ৰেৰণাৰ অভাৱ

আনন্দ হেৰুওৱা বা জীৱনৰ প্ৰতি আগ্ৰহ হেৰুওৱা

দুৰ্বল পৰিচ্ছন্নতা আৰু সাজ-সজ্জাৰ অভ্যাস।

স্কিজোফ্ৰেনিয়া ৰোগ হ’বলৈ হ’লে এজন ব্যক্তিৰ কমেও ৬ মাহৰ বাবে এই লক্ষণবোৰৰ দুটা হ’লেও থাকিব লাগিব । তাৰ ভিতৰত উ্লেখযোগ্য হৈছে :

বিভ্ৰান্তি

ভ্ৰম

অসংগঠিত ভাষণ

অসংগঠিত বা কেটাটনিক আচৰণ

নেতিবাচক লক্ষণসমূহ

এটা লক্ষণ হ’ব লাগিব।

৬ মাহৰ ভিতৰত, ব্যক্তিজনৰ এমাহৰ সক্ৰিয় লক্ষণ থাকিব লাগিব। (সফল চিকিৎসাৰ দ্বাৰা ই কম হ’ব পাৰে।) লক্ষণবোৰে তেওঁলোকক সামাজিক বা কৰ্মক্ষেত্ৰত নেতিবাচকভাৱে প্ৰভাৱিত কৰিব লাগে, আৰু আন কোনো স্থিতিৰ ফলত ই সৃষ্টি হোৱা হ’ব নোৱাৰে।

ওপৰৰ এই লক্ষণবোৰৰ লগত আচলতে বহু কেইটা কাৰকে সংযুক্ত হৈ থাকে। কেইবাটাও কাৰকে ব্যক্তি এজনৰ স্কিজোফ্ৰেনিয়া হোৱাৰ আশংকা তৈয়াৰ কৰিব পাৰে, যাৰ ভিতৰত আছে:

জেনেটিক্স: স্কিজোফ্ৰেনিয়া কেতিয়াবা বংশগতিৰ ফলত হ’ব পাৰে। অৱশ্যে, কেৱল পৰিয়ালৰ এজন সদস্যৰ স্কিজোফ্ৰেনিয়া থকাৰ বাবে, ইয়াৰ অৰ্থ এইটো নহয় যে পৰিয়ালৰ আন সদস্যসকলৰও এইটো থাকিব। অধ্যয়নবোৰে পৰামৰ্শ দিয়ে যে বিভিন্ন জিনৰ ফলত এজন ব্যক্তিৰ স্কিজোফ্ৰেনিয়া হোৱাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি হ’ব পাৰে, কিন্তু কোনো এটা জিনে নিজে ই বিকাৰসৃষ্টি নকৰে।

পৰিৱেশ: গৱেষণাই পৰামৰ্শ দিয়ে যে এজন ব্যক্তিৰ পৰিৱেশ আৰু জীৱনৰ অভিজ্ঞতাৰ আনুবংশিক কাৰক আৰু দিশবোৰৰ সংমিশ্ৰণে স্কিজোফ্ৰেনিয়াৰ বিকাশত ভূমিকা পালন কৰিব পাৰে। এই পাৰিপাৰ্শ্বিক কাৰকবোৰৰ ভিতৰত থাকিব পাৰে দৰিদ্ৰতা, চাপপূৰ্ণ বা বিপদজনক পৰিৱেশত বাস কৰা, আৰু জন্মৰ আগতে ভাইৰাছ বা পুষ্টিজনিত সমস্যাৰ সংস্পৰ্শলৈ অহা আদি।

মস্তিষ্কৰ অস্বাভাৱিকতা: গৱেষণাই স্কিজোফ্ৰেনিয়া থকা লোকসকলৰ মস্তিষ্কৰ অস্বাভাৱিক গঠন বিচাৰি পাইছে। কিন্তু এইটো স্কিজোফ্ৰেনিয়া থকা সকলো লোকৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য নহয়। ই ৰোগ নোহোৱা লোকসকলক প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে।

বিশ্বৰ যিকোনো ব্যক্তিৰে স্কিজোফ্ৰেনিয়া হ’ব পাৰে।

যদি স্কিজোফ্ৰেনিয়াৰ লক্ষণ যিকোনো ব্যক্তিৰ মাজত দেখা যায় , তেনেহ’লে প্ৰথমে চিকিৎসকে সম্পূৰ্ণ চিকিৎসা ইতিহাস আৰু কেতিয়াবা শাৰীৰিক পৰীক্ষা কৰিব। যদিও বিশেষভাৱে স্কিজোফ্ৰেনিয়া নিৰ্ণয় কৰিবলৈ কোনো পৰীক্ষাগাৰৰ পৰীক্ষা নাই, চিকিৎসকে লক্ষণবোৰৰ কাৰণ জানিবলৈ সম্ভৱতঃ তেজ পৰীক্ষা বা মস্তিষ্কৰ ইমেজিং অধ্যয়ন ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে।

যদি চিকিৎসকে স্কিজোফ্ৰেনিয়াৰ লক্ষণবোৰৰ আন কোনো শাৰীৰিক কাৰণ বিচাৰি নাপায়, তেওঁলোকে ব্যক্তিজনক মানসিক ৰোগ নিৰ্ণয় আৰু চিকিৎসা ৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ প্ৰাপ্ত মনোৰোগ বিশেষজ্ঞ বা মনোবিজ্ঞানী, মানসিক স্বাস্থ্য পেছাদাৰীসকলৰ ওচৰলৈ প্ৰেৰণ কৰিব পাৰে।

মনোৰোগ বিশেষজ্ঞ আৰু মনোবিজ্ঞানীসকলে এজন ব্যক্তিক মানসিক বিকাৰৰ বাবে মূল্যাঙ্কন কৰিবলৈ বিশেষভাৱে নিৰ্মিত সাক্ষাৎকাৰ আৰু মূল্যাঙ্কন সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰে আৰু উচিত চিকিৎসা প্ৰদানত সহায় কৰে।

[লেখিকা সংঘমিত্ৰা কাশ্যপ এগৰাকী মনোবিজ্ঞানী]

(Images from different sources)

Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking. You can send your articles to editor@mahabahu.com / editor@mahabahoo.com ( For Assamese article, Unicode font is necessary)