ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সী বিটকইন
ডঃ ৰাস্না ৰাজখোৱা
বিটকইন
টকা-পইচা আৰু সমৃদ্ধিক মা লক্ষ্মীৰ ৰূপ বুলি জনা যায় ৷
আপুনি লক্ষ্মীৰ অথাৰ্ৎ পইচাৰ বহুত ৰূপ দেখিছে ৷
যেনে ভাৰতৰ টকা, আমেৰিকাৰ ডলাৰ, বৃটিছ পাউণ্ড, জাপানী ইয়েন, ইউৰোপৰ ইউৰ’ ইত্যাদি৷ ইয়াৰ ভিতৰত বেছিভাগ মুদ্ৰাই কাগজৰে প্ৰস্তুত কৰা, যিবোৰক আপুনি চুই অনুভৱ কৰিব পাৰে, চাব পাৰে, জেপত ৰাখিব পাৰে ৷
আপুনি যি দেশলৈ যায় সেই দেশৰ মুদ্ৰা ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে৷ কিন্তু আপুনি এনেকুৱা মুদ্ৰাৰ কথা শুনিছেনে যিবোৰ মুদ্ৰা নেদেখি, চুব নোৱাৰি৷ কিন্তু বিশ্বৰ সকলো মুদ্ৰাতকৈ মূল্যবান আৰু সকলো দেশতে সকলো সময়তে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি ৷
আমি তেনে এটা ‘ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সী’ৰ (Cryptocurrency) বিষয়ে ক’বলৈ লৈছো, যাক ‘বিটকইন’ বুলি কোৱা হয়৷ যদি ‘ইণ্টাৰনেট’ এখন দেশ হ’লহেঁতেন তেন্তে ‘বিটকইন’ সেই দেশৰ ৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰা হ’লহেঁতেন৷
‘ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সী’ এক প্ৰকাৰ সাংখ্যিক মুদ্ৰা (digital currency)৷ ক্ৰিপ্ট’ৰ পোনপটীয়া অৰ্থ হ’ল এনেকুৱা মুদ্ৰা বা মুদ্ৰাৰ লগত জড়িত সকলো লেনদেনৰ বিৱৰণ গোপনীয়৷ সমগ্ৰ বিশ্বত এনেধৰণৰ ‘ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সী’ প্ৰায় ১৫০০ মান আছে৷ ইয়াৰ ভিতৰত কেইটামান হ’ল — Libra, Bitcoin, Dogecoin, Ethereum, XRP, Tether ইত্যাদি৷ Libra জনপ্ৰিয় সামাজিক মাধ্যম ফেচবুকে প্ৰচলন কৰা ‘ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সী’৷
বৰ্তমান সময়ত সকলো ‘ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সী’ৰ ভিতৰত ‘বিটকইন’ৰ মূল্য সকলোতকৈ বেছি৷
বিটকইন, ২০০৮ চনত ‘সাতোশী নাকামোটো’ নাম ব্যৱহাৰ কৰা এজন অজ্ঞাত ব্যক্তি বা লোকৰ গোটৰ দ্বাৰা উদ্ভাৱন কৰা এক ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সী৷ মুদ্ৰাটোৰ ব্যৱহাৰ ২০০৯ চনত আৰম্ভ হৈছিল যেতিয়া ইয়াৰ কাৰ্যকৰীকৰণ মুক্ত-উৎস ছফ্টৱেৰ হিচাপে মুকলি কৰা হৈছিল৷
বিটকইন এক বিকেন্দ্ৰীকৃত সাংখ্যিক মুদ্ৰা অথাৰ্ৎ কেন্দ্ৰীয় বেঙ্ক বা একক প্ৰশাসক অবিহনে, যাক মধ্যস্থতাকাৰীৰ প্ৰয়োজন নোহোৱাকৈ ‘পিয়েৰ-টু-পিয়াৰ’ বিটকইন নেটৱৰ্কত ব্যৱহাৰকাৰীৰ পৰা ব্যৱহাৰকাৰীলৈ প্ৰেৰণ কৰিব পাৰি ৷
বিটকইন নেটৱৰ্কে ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সী স্থানৰ আধিপত্য বিস্তাৰ কৰি আহিছে আৰু আনকি সংজ্ঞায়িত কৰিছে, যাৰ ফলত অল্টকইন [Altcoin] অথাৰ্ৎ সকলো সাংখ্যিক মুদ্ৰা অনুসৰণকাৰীৰ এক দল সৃষ্টি হৈছে আৰু বহুতো ব্যৱহাৰকাৰীৰ বাবে ডলাৰ বা ইউৰো বা ইয়েন, সোণ-ৰূপৰ মুদ্ৰাৰ দৰে বিশুদ্ধ সামগ্ৰীৰ মুদ্ৰাৰ বিকল্প প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছে৷
‘বিটকইন’ কেনেকৈ সৃষ্টি কৰা হয়?
উচ্ছ ক্ষমতাসম্পন্ন কম্পিউটাৰৰ দ্বাৰা সম্পাদন কৰা জটিল গাণিতিক গণনাৰ ওপৰত আধাৰিত ‘মাইনিং’ [mining] হিচাপে জনাজাত এটা প্ৰক্ৰিয়াৰ পুৰস্কাৰ হিচাপে বিটকইনবোৰ সৃষ্টি কৰা হয়৷
বিটকইনবোৰ কেন্দ্ৰীয় বেংক বা বৃত্তীয় সংস্থাৰ দ্বাৰা প্ৰচলন কৰা পৰম্পৰাগত মুদ্ৰা নহয়৷
ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে, ব্লকচেইনত যোগ দিব লগা লেনদেন খণ্ডবোৰ সাব্যস্ত কৰাৰ বাবে ক্ৰমান্বয়ে জটিল গাণিতিক এলগৰিদম (Algorithm) সমাধান কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াৰে বিটকইনবোৰ চফটৱেৰৰ জৰিয়তে কম্পিউটাৰৰ দ্বাৰা প্ৰস্তুত কৰা হয়, বা সেইবোৰ মানক ৰাষ্ট্ৰীয় ধনৰ মুদ্ৰাৰ সৈতে ক্ৰয় কৰা হয় আৰু স্মাৰ্টফোন বা কম্পিউটাৰৰ জৰিয়তে সৰ্বাধিক প্ৰৱেশ কৰা ‘‘বিটকইন ৱালেট’’ত ৰখা হয়৷
বিটকইন লেনদেন কৰাৰ সুবিধাবোৰ কি?
ভাৰ্চুৱেল মুদ্ৰাৰ অনন্য প্ৰকৃতিৰ বাবে, প্ৰাধিকৃত (Fiat) মুদ্ৰাৰ তুলনাত বিটকইনৰ জৰিয়তে লেনদেন কৰাৰ কিছুমান অন্তৰ্নিহিত সুবিধা আছে৷ সেইয়া হ’ল—
(ৰ) ই লেনদেন প্ৰক্ৰিয়াত ভৱিষ্যতৰ বিপ্লৱৰ এক ভেটি হ’ব পাৰে যি দ্ৰুত, সস্তা আৰু সুৰক্ষিত৷
(২) আন্তৰ্জাতিক লেনদেন কৰাটো সহজ৷
(৩) বেপাৰৰ কাৰণে কোনো ধৰণৰ পৰিচয় পত্ৰৰ প্ৰয়োজন নহয়৷
(৪) নিজৰ পৰিচয় আৰু অন্য ধৰণৰ বিৱৰণ গোপনীয়৷
(৫) অতিৰিক্ত কোনো শুল্ক নিদিয়াকৈ বিশ্বৰ যিকোনো ঠাইতে যিকোনো মূহুৰ্ত্তত খুব কম সময়তে লেন-দেন কৰিব পাৰি৷
(৭) ব্লকচেইনত ব্যৱহৃত প্ৰযুক্তিটো সম্পত্তি, ঋণ, শ্বেয়াৰ আদিৰ মালিকীস্বত্ব স্থানান্তৰ কৰাৰ দৰে অন্যান্য ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি৷
ই এনে লেনদেনৰ সৈতে জড়িত সকলো মধ্যস্থতাকাৰীক প্ৰয়োজন নাইকিয়া কৰে৷
(৮) যেতিয়ালৈকে এজন ব্যৱহাৰকাৰীয়ে স্বেচ্ছাই তেওঁৰ বিটকইন লেনদেন প্ৰকাশ নকৰে, তেওঁৰ ক্ৰয়বোৰ কেতিয়াও তেওঁৰ ব্যক্তিগত পৰিচয়ৰ সৈতে সম্পৰ্কিত নহয়, কেৱল নগদ ধনৰ ক্ৰয়ৰ দৰে, আৰু সহজে তেওঁৰ ওচৰলৈ ঘূৰি আহিব নোৱাৰে৷
(৯) বিটকইন লেনদেন প্ৰক্ৰিয়াটোত সম্পূৰ্ণৰূপে পিয়েৰ-টু-পিয়েৰ, অৰ্থাৎ ব্যৱহাৰকাৰীসকলে কোনো বাহ্যিক উৎস বা কতৃৰ্পক্ষৰ অনুমোদনৰ প্ৰয়োজন নোহোৱাকৈ সমগ্ৰ বিশ্বৰ নেটৱৰ্কৰ যিকোনো লোকলৈ বা তাৰ পৰা বিটকইন প্ৰেৰণ আৰু প্ৰাপ্ত কৰিবলৈ সক্ষম হয়৷
বিটকইন লেনদেনৰ অসুবিধাবোৰ কি?
বিটকইন লেনদেনৰ ক্ষেত্ৰত যেনেকৈ বহুত সুবিধা আছে, তেনেকৈ বহুত অসুবিধাও আছে৷ সেইয়া হ’ল—
(১) যিহেতু কোনো দেশ বা কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ মান্যতা বা বৈধ্যতা নাই, ই অবৈধ ব্যৱসায় আৰু ড্ৰাগছৰ লেনদেনৰ এক মাধ্যম হৈ পৰিছে৷
(২) ইয়াক সহজে ধন ৰপ্তানিত ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি৷
(৩) বিটকইন সুৰক্ষিতভাৱে সংৰক্ষণ কৰা কঠিন কিয়নো ৱালেটটো হেক কৰিব পাৰি৷
(৪) ব্লকচেইনত এবাৰ ৰেকৰ্ড কৰাৰ পিছত লেনদেন ঘূৰাই আনিব নোৱাৰি৷
(৫) যদি আপুনি আপোনাৰ ব্যক্তিগত চাবি হেৰুৱায়, আপুনি সকলো বিটকইন হেৰুৱাব৷ চাবি আৰু মুদ্ৰাবোৰ ঘূৰাই পোৱাৰ কোনো উপায় নাথাকে৷
(৬) বিটকইনৰ মূল্যৰ অস্থিৰতা৷
ভাৰত চৰকাৰে ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সী ব্যৱহাৰ কৰাটো সমৰ্থন নকৰে৷ নিৱেশকৰ সুৰক্ষা আৰু ব্যৱহাৰিক সমাধান বিচাৰিবলৈ বৰ্তমান তেনেকুৱা কোনো আইন নাই৷ ২০১৮ চনৰ ৬ এপ্ৰিলত ‘ৰিজাৰ্ভ বেংক অৱ ইণ্ডিয়া’ই এখন জাননী জাৰি কৰি ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সীৰ ওপৰত প্ৰতিবন্ধক আৰোপ কৰে৷
কিন্তু উচ্ছতম ন্যায়লয়ে ইয়াক অবৈধ বুলি ঘোষণা কৰে৷
কাৰণ এই প্ৰতিবন্ধকতা, আমাৰ সংবিধানৰ অনুচ্চেদ ১৯(ৰ)-ৰ মতে দেশখনৰ লোকসকলৰ বেপাৰ-বাণিজ্য আৰু জীৱিকাৰ স্বতন্ত্ৰতাৰ উলংঘন৷
ইয়াৰ পিছত বিত্ত মন্ত্ৰালয়ে ‘ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সী প্ৰতিবন্ধক আৰু অধিকাৰিক ডিজিটেল মুদ্ৰা বিনিময় খচৰা, ২০১৯’ (Draft Banning of Cryptocurrency and Regulation of Official Digital Currency Bill, 2019) জাৰি কৰে৷ এই খচৰা মতে দেশত ‘ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সী’ৰ বেপাৰ কৰিলে দহ বছৰ পৰ্যন্ত জেল জৰিমনা/আৰ্থিক দণ্ড হ’ব পাৰে৷
বিত্তমন্ত্ৰালয়ে উচ্ছ-স্তৰীয় আন্তঃমন্ত্ৰালয় কমিটি গঠন কৰে৷ এই কমিটিয়ে Cryptocurrency and Regulation of Official Digital Currency Bill, ২০২১ প্ৰণয়ন কৰে৷ চৰকাৰক ৰাষ্ট্ৰৰ দ্বাৰা প্ৰচলন কৰা কোনো ভাৰ্চুৱেল মুদ্ৰাৰ বাহিৰে দেশত আন ভাৰ্চুৱেল মুদ্ৰাৰ প্ৰচলনৰ ওপৰত প্ৰতিবন্ধকতা আৰোপ কৰাৰ পৰামৰ্শ আৰু চেণ্ট্ৰেল বেংক সমৰ্থিত ডিজিটেল মুদ্ৰা প্ৰচলন কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দিয়ে৷
সমগ্ৰ বিশ্বত ক্ৰিপ্ট’কাৰেন্সীৰ বদ্ধিৰ্ত জনপ্ৰিয়তা আৰু আমেৰিকা, কানাডা, অষ্ট্ৰেলিয়া, জাপান, ব্ৰিটেইন ইত্যাদিৰ দৰে দেশৰ ধণাত্মক দৃষ্টিভঙ্গীৰ কাৰণে ভাৰতেও ইয়াৰ প্ৰচলনৰ বিষয়ে নতুনকৈ চিন্তা-চৰ্চা কৰিছে৷
বিটকইনৰ বহুতো অসুবিধা আছে আৰু সিমান জনপ্ৰিয় নহ’বও পাৰে৷ কিন্তু বিটকইনৰ (ব্লকচেইন) আঁৰৰ প্ৰযুক্তিৰ বহুতো ক্ষেত্ৰত প্ৰয়োগ আৰু বাণিজ্যৰ বাবে গভীৰ প্ৰভাৱ থাকিব পাৰে৷ নাছডেক, বেংক অফ আমেৰিকা, জে পি মৰ্গান, নিউয়ৰ্ক ষ্টক এক্সচেঞ্জৰ দৰে বিত্তীয় সংগঠনবোৰে এই প্ৰযুক্তি ব্যৱহাৰ কৰাৰ সম্ভাৱনাৰ পৰ্যালোচনা কৰি আছে৷
লেখকৰ ঠিকনা – জামুগুৰিহাট, শোণিতপুৰ, অসম-৭৮৪১৮০, ই-মেইলঃ rasna.rajkhowa@gmail.com
Mahabahu.com is an Online Magazine with collection of premium Assamese and English articles and posts with cultural base and modern thinking. You can send your articles to editor@mahabahu.com / editor@mahabahoo.com ( For Assamese article, Unicode font is necessary)